W Polsce mamy tylko jeden działający reaktor jądrowy - Maria z mocną pozycją na światowym rynku radiofarmaceutyków. Problemem są niskie płace naukowców pracujących przy reaktorze. Za 91,7 mln zł planowana jest modernizacja reaktora, ale potrzeby i tak są większe.

• Reaktor Maria jest znaczącym światowym producentem radiofarmaceutyków. Na ukończeniu znajdują się inwestycje związane z budową dwóch nowych linii technologicznych, zwiększających dotychczasową wydajność produkcji.
• Budowę reaktora rozpoczęto w czerwcu 1970 r., a uruchomiony został w grudniu 1974 r. w ówczesnym Instytucie Badań Jądrowych (IBJ). Jego moc wynosi 30 MW. OBecnie badawczy reaktor jądrowy Maria jest wyłączony do połowy roku 2023 - z uwagi na prace konserwacyjne.
  
• Reaktor nie produkuje jednak substancji molibden-99, które jest jedna z najbardziej deficytowych w Europie. Mógłby to robić po zainwestowaniu 250 mln zł. Ministerstwo nie potrafi jednak znaleźć na to pieniędzy.
• Problemom atomu będzie poświęcona debata "Energetyka jądrowa" na Europejskim Kongresie Gospodarczym w Katowicach.

Grupa posłanek i posłów Partii Razem (Magdalena Biejat, Maciej Konieczny, Adrian Zandberg i Marcelina Zawisza) wystosowała interpelację z zapytaniem dotyczącym przyszłości reaktora badawczego Maria. 

W interpelacji przypomniano, że uruchomiony w 1974 r. reaktor Maria pozostaje znaczącym światowym producentem radionuklidów medycznych. W roku 2025 kończy mu się zezwolenie prezesa Państwowej Agencji Atomistyki (PAA) na eksploatację obiektu jądrowego.

Duży problem związany z płacami dla pracowników

Tymczasem przedstawiciel dyrekcji Narodowego Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) alarmował na posiedzeniu Senackiego Zespołu ds. Energetyki Jądrowej i Odnawialnych Źródeł Energii, że Maria ma duży problem związany z płacami dla pracowników. Instytutu nie stać na pensje konkurencyjne wobec przemysłu, zwłaszcza wobec realizacji „Programu polskiej energetyki jądrowej” i związanego z tym ruchu na rynku pracy - czytamy w interpelacji. 

CZYTAJ WIĘCEJ

Elektrowni jądrowej nie mamy. Ale reaktor w Polsce działa i to z sukcesami

Jak podkreślono, NCBJ musi otrzymać odpowiednią, regularnie waloryzowaną subwencję, która - wraz z działalnością badawczo-rozwojową i przemysłową - umożliwi utrzymanie pracowników i rozwój działalności.

"W naszej opinii brak dodatkowych budżetowych środków finansowych dla personelu reaktora Maria zagraża życiu i zdrowiu polskich pacjentów onkologicznych" - piszą posłowie. 

Na interpelację odpowiedział Adam Guibourgé-Czetwertyński, podsekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska. 

Planowana jest modernizacja rektora Maria za 91,7 mln zł

"Rządową strategią długofalowego rozwoju reaktora Maria jest aktualnie procedowana uchwała Rady Ministrów w sprawie programu wieloletniego pod nazwą 'Program modernizacji badawczego reaktora jądrowego Maria umożliwiający jego eksploatację po 2027 r.'. Program modernizacji reaktora badawczego Maria przewiduje modernizację kluczowych systemów reaktora w okresie 2023-2027 na kwotę 91, 744 mln zł" - informuje Adam Guibourgé-Czetwertyński.

Jak zapewnia, te wydatki pozwolą utrzymać reaktor w ruchu na wymaganym poziomie bezpieczeństwa i uzyskać pozwolenie Państwowej Agencji Atomistyki (PAA) na dalszą jego eksploatację przez kolejne lata (w tym uniknąć kosztownego procesu likwidacji obiektu jądrowego).

Te środki pomogą także wykorzystać potencjał Narodowego Centrum Badań Jądrowych do produkcji i dystrybucji radioizotopów na rynki krajowe i zagraniczne oraz zapewnić Polakom dostęp do obrazowania guzów nowotworowych i do ich leczenia - po cenach niższych niż rozwiązania zagraniczne.

Inwestycje mają również zapewnić udział polskich naukowców w krajowych i międzynarodowych programach naukowo-badawczych w dziedzinie technologii jądrowych i badań materiałowych oraz przygotować kadry na potrzeby realizacji "Programu polskiej energetyki jądrowej".

Będą trzy źródła finansowania, z czego dwa z ministerstwa

Adam Guibourgé-Czetwertyński informuje, że reaktor Maria jest utrzymywany z trzech źródeł finansowania. Pierwsze z nich to środki z Ministerstwa Edukacji i Nauki (MEiN) - w postaci dotacji na Specjalne Urządzenie Badawcze i - częściowo - z subwencji statutowej (wykorzystywanych w części na utrzymanie personelu badawczego i eksploatacyjnego).

Inne źródła to środki z Ministerstwa Klimatu i Środowiska (MKiŚ) - w postaci dotacji na zapewnienie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej przy stosowaniu promieniowania jonizującego oraz środki własne z przychodów komercyjnych NCBJ.

CZYTAJ WIĘCEJ

Narodowe Centrum Badań Jądrowych poprawi narzędzia Mercedesa w Jaworze

Adam Guibourgé-Czetwertyński, powołując się na dyrektora NCBJ, przyznaje, że występuje brak wystarczającej puli pieniędzy potrzebnych do utrzymania wykwalifikowanego personelu, a także przyciągnięcia nowych pracowników.

Rozwiązanie tego problemu z pomocą środków budżetowych jest trudne - ze względu na ograniczone możliwości budżetu państwa oraz uwarunkowania prawne - tłumaczy Adam Guibourgé-Czetwertyński.

Inwestycje w nowe linie produkcyjne radiofarmaceutyków 

W interpelacji zapytano również, czy strategia rozwoju reaktora obejmuje uruchomienie nowych linii produkcyjnych brakujących radiofarmaceutyków oraz tych, na które - według prognoz - będzie rosło zapotrzebowanie. 

W odpowiedzi Adam Guibourgé-Czetwertyński przypomina, że NCBJ Ośrodek Radioizotopów POLATOM, będący największym polskim producentem radiofarmaceutyków także o ugruntowanym międzynarodowym znaczeniu, stale prowadzi działania zmierzające do wzmocnienia własnego potencjału wytwórczego.

Realizowane prace mają na celu zarówno zwiększenie skali i automatyzację produkcji radiofarmaceutyków o już ugruntowanym zastosowaniu, jak też poszerzenie oferty o nowe produkty i radioizotopy, dla których przewiduje się znaczny wzrost popytu w perspektywie kilku najbliższych lat.

CZYTAJ WIĘCEJ

Przynajmniej 80 firm może zarobić na elektrowniach atomowych w Polsce

"Obecnie na ukończeniu znajdują się inwestycje związane z budową dwóch nowych linii technologicznych zwiększających dotychczasową wydajność produkcji: preparatów jodu-131 (w tym kapsułek Iodopol stosowanych w diagnostyce i terapii schorzeń tarczycy) oraz generatorów Poltechnet służących do pozyskiwania technetu-99m (radionuklidu stosowanego w ok. 80 proc. wszystkich procedur diagnostycznych w medycynie nuklearnej). Stale poszerza się także liczba wskazań, w których mogą znaleźć zastosowanie również wytwarzane w OR POLATOM prekursory radiofarmaceutyków Lutapol (lutet-177) oraz Itrapol (itr-90)" - tłumaczy Adam Guibourgé-Czetwertyński.

Jak zapewnia, połączenie potencjału reaktora Maria i OR POLATOM pozwoliło NCBJ zająć pozycję światowego lidera w produkcji jodu-131.

W jego ocenie reaktor stanowi stabilne i wydajne źródło tego radionuklidu (radionuklidy to odmiany pierwiastków - izotopy - których jądra atomów są niestabilne i samorzutnie ulegają przemianie promieniotwórczej), a jego położenie w bezpośrednim sąsiedztwie OR POLATOM znacząco wpływa na obniżenie kosztów wytworzenia końcowych produktów leczniczych. Podobna sytuacja jest także w przypadku lutetu-177.

Problemy z molibdenem-99. Konieczne są dostawy z zagranicy

Jedynie molibden-99, który jest materiałem wyjściowym do produkcji generatorów technetowych (technet-99m), musi być sprowadzany od dostawców zagranicznych, z racji braku w NCBJ odpowiedniej infrastruktury do przerobu napromienianych dla zagranicznych partnerów w reaktorze Maria tarcz uranowych, z których pozyskiwany jest molibden-99.

"Z tego powodu OR POLATOM, podobnie jak większość światowych producentów generatorów 99mTc, narażony jest na ryzyka związane z zakłóceniami w łańcuchu dostaw 99Mo, na co największy wpływ ma duża częstotliwość przerw w pracy starzejących się rektorów, które na tę chwilę są praktycznie jedynym rozsądnym sposobem pozyskiwania molibdenu" - dodaje Adam Guibourgé-Czetwertyński.

Wskazuje, że w obszarze nowych radiofarmaceutyków dominującą rolę odgrywać będzie CERAD – Centrum Projektowania i Syntezy Radiofarmaceutyków Ukierunkowanych Molekularnie.

Celem trwającej inwestycji (planowane ukończenie to czwarty kwartał 2023 r.) pozostaje stworzenie nowoczesnej infrastruktury badawczej w poszukiwaniu nowych radiofarmaceutyków do diagnostyki i terapii, opartych na aktywnych biologicznie ligandach, działających na poziomie komórkowym i molekularnym.

Jej „sercem” jest cyklotron, który umożliwi wytwarzanie wielu radionuklidów wykorzystywanych obecnie na różnych poziomach aplikacyjnych: w ustandaryzowanych procedurach (jod-123 czy german-68 - wykorzystywany w generatorach galu-68), na etapie badań klinicznych (aktyn-225) lub we wczesnych pracach eksperymentalnych (miedź-67, astat-211).

"Realizowany projekt stanowi odpowiedź na ogólnoświatowe trendy i wyzwania związane z opracowywaniem skutecznych metod diagnostyki i terapii nowotworów" - podkreśla Adam Guibourgé-Czetwertyński.

NCBJ, zgodnie z Rejestrem Produktów Leczniczych prowadzonym przez prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, aktualnie posiada 23 pozwolenia na dopuszczenie do obrotu. Dla większości z nich rejestracja nastąpiła w procedurze narodowej (NAR), co oznacza, że wskazane produkty są przeznaczone do obrotu wyłącznie na terenie Polski.

Natomiast produkty Iodopol, Poltechnet oraz Tektrotyd zarejestrowane są procedurze europejskiej zdecentralizowanej (DCP). Polska odgrywa w tym przypadku rolę kraju referencyjnego na Europę.

"Należy przy tym wskazać, że w celu zapewnienia właściwej terapii polskim pacjentom w dniu 27 września 2022 r. Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych zatwierdził zmianę porejestracyjną dla produktu Iodopol w zakresie podania nowego wytwórcy substancji" - dodaje Adam Guibourgé-Czetwertyński.

Informuje, że zgodnie z zapowiadanymi wcześniej planami, reaktor Maria został wyłączony do połowy roku 2023 - z uwagi na konserwację.

"Jednocześnie POLATOM dokłada wszelkich starań, aby zagwarantować terminową produkcję i dostawy produktów farmaceutycznych z I-131. Dostępność produktów leczniczych jest niezmiennie monitorowana przez Ministra Zdrowia oraz jednostki podległe w oparciu o dostępne narzędzia" - zapewnia Adam Guibourgé-Czetwertyński.

Czy będziemy produkować molibden-99? Potrzeba 250 mln zł

Posłanki i posłowie Razem przypominają, że - według prognoz Dyrekcji Generalnej ds. Energii Komisji Europejskiej (DG ENER) - jedną z najbardziej deficytowych substancji będzie molibden-99. I w związku z tym pytają, czy rząd rozważa możliwość uruchomienia w Polsce jego kompletnej linii produkcyjnej.

"W planach NCBJ przewidywany jest dwuetapowy program najpierw opracowania własnej niskoodpadowej technologii otrzymywania molibdenu, a następnie - w przypadku powodzenia etapu pierwszego - wybudowania produkcyjnej linii technologicznej. Oba te etapy wymagają zewnętrznego finansowania. Pewną dodatkową przeszkodą w realizacji zamierzenia jest także brak stałego składowiska odpadów radioaktywnych" - odpowiedział Adam Guibourgé-Czetwertyński.

Pada jednak pytanie, czy są zapewnione na ten cel odpowiednie środki finansowe. 

"Uruchomienie w Polsce kompletnej linii produkcyjnej otrzymywania molibdenu-99 wymagałoby łącznie ok. 250 mln zł. Minister Klimatu i Środowiska nie posiada narzędzi prawnych zapewniających finansowanie projektów badawczo-wdrożeniowych, takich jak produkcyjne linie technologiczne. Finansowanie projektów badawczo-wdrożeniowych o strategicznym dla państwa znaczeniu, zwłaszcza dla zdrowia publicznego, powinno być przedmiotem dyskusji i ustaleń na poziomie instytucjonalnym i takie rozmowy będą prowadzone" - dodaje Adam Guibourgé-Czetwertyński.

PODOBAŁO SIĘ? PODZIEL SIĘ NA FACEBOOKU

Nie przegap najważniejszych wiadomościObserwuj nas w Google News