Ponad 1,6 mln mieszkańców Polski żyje w skrajnym ubóstwie, w tym 333 tys. osób to dzieci. Inflacja sięgająca prawie 50 proc. na podstawowe produkty spożywcze oraz drastyczny wzrost cen węgla i prądu drenują kieszenie. Po opłaceniu rachunków, kupieniu opału (na miesiąc) i lekarstw na życie zostaje niewiele – czasem złotówka na dzień.
„Co się dzieje, gdy statystyki nie nadążają za życiem? Już nie liczby, a konkretni ludzie wypadają poza system pomocy. Złotówka, za którą nie kupisz nawet jednej bułki, sprawia, że Twoje dziecko nie dostaje posiłku w szkole, a Ty zasiłku opiekuńczego. Progi, które mają pomóc wybić się z biedy, okazują się progami zwalniającymi (...) Inflacja, której doświadczasz, to nie 17, lecz 33 proc., bo w Twoim koszyku nie ma dóbr luksusowych – są podstawowe produkty spożywcze” – wskazują autorzy „Raportu o Biedzie w Polsce 2022”.
Inflacja sięga coraz głębiej do kieszeni Polaków
W październiku 2022 roku ceny produktów i usług były wyższe o 17,9 proc. w porównaniu z analogicznym okresem przed rokiem. GUS-owski inflacyjny koszyk zakupowy składa się z różnych produktów. Jednak w przypadku najmniej zamożnych osób na „ich” inflację składają się ceny: węgla, prądu, lekarstw, chemii domowej oraz podstawowych artykułów spożywczych. Te ostatnie mocno podrożały. Cena chleba wzrosła o 29,2 proc., za mąkę trzeba zapłacić o 45,4 proc. Droższe są także oleje i tłuszcze – o 38,1 proc.
„Ciężka sytuacja gospodarcza najbardziej odczuwalna jest dla tych, którzy mają najmniej. To historie, w których 60 gr decyduje o tym, czy dziś zjem ciepły obiad” – wskazują autorzy raportu.
Podkreślają też, że przekroczenie progu, poniżej którego można otrzymać pomoc w postaci zasiłku opiekuńczego lub darmowego ciepłego posiłku dla dziecka w szkole, w niektórych przypadkach przekreśla szanse na normalne życie. Problemy pojawiają się, gdy przy dochodach powyżej minimum egzystencjalnego dochodzą niespodziewane wydatki – np. spłata kredytu zaciągniętego na leczenie dziecka lub raty za wymianę pieca. Budżety seniorów drenują m.in. zakupy lekarstw.
Bieda w Polsce „kończy się” na 692 zł miesięcznie
Przeżyć za 23 zł miesięcznie. To wyzwanie, z którym codziennie w Polsce mierzy się 1,6 mln osób, w tym 333 tys. dzieci oraz 246 tys. seniorów. Oznacza to, że w skrajnym ubóstwie żyje ponad 4,2 proc. wszystkich mieszkańców Polski. Tutaj pojawią się dylematy: kupić lekarstwa czy węgiel na zimę. Nie dziwi zatem fakt, że zakup ciepłej odzieży i obuwia nie należy do kategorii najpotrzebniejszych wydatków. „W poprzedniej edycji Szlachetnej Paczki trzy czwarte rodzin zgłosiło jako potrzebę obuwie na zimę, a połowa prosiła o kurtki” – czytamy w raporcie.
Cienką granicą skrajnego ubóstwa jest kwota 692 zł miesięcznego dochodu na osobę w jednorodzinym gospodarstwie domowym, czyli nieco ponad 32 zł na dzień. Dla rodziny 2+2 (dzieci poniżej 14. r.ż.) minimum egzystencji wynosiło 1868 zł w 2021 r., wynika z szacunków Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych.
„Aktualnie są dni, że nic nie jem. Od sierpnia schudłam czterdzieści pięć kilo. Mam złe wyniki, niską hemoglobinę. Lekarz zaleca mi przytyć i jeść więcej buraków. Nie mogę tego zrobić, bo nie mam pieniędzy na jedzenie” – to jedna z historii osób, które na co dzień mierzą się ze skrajnym ubóstwem.
Prawie 6,6 proc. Polaków żyje w nieocieplonych domach
„Blisko 2,5 mln osób w Polsce żyje w budynkach, w których przecieka dach, brakuje szczelnych okien i drzwi, a na ścianach i sufitach w wyraźny sposób występuje wilgoć. Wiele z tych obiektów nie nadaje się do zamieszkania lub wymaga natychmiastowego remontu, do którego nie dochodzi ze względu na brak pieniędzy” – czytamy w raporcie.
Nieodpowiednio ocieplone budnki z nieefektywną instalacją są kolejnym problem, z którym borykają się osoby doświadczające skrajnego ubóstwa. „Cena opału wzrosła w ostatnich dwunastu miesiącach w Polsce o 147 proc., a cena energii o 27 proc. (...) W 2021 roku średnioroczna cena za tonę węgla kamiennego wyniosła 996 zł i 60 gr. Jesienią tego roku za ekogroszek, groszek lub węgiel orzech płaci się w składzie od 3000 do 4000 zł”. Kłopoty są także z dostępnością surowców. Z badania Szlachetnej Paczki wynika, że ponad połowa ankietowanych obawia się, że w trakcie zimy nie będzie miała czym ogrzać mieszkania.
„Osoby ubogie nie mają oszczędności i możliwości choćby niewielkich inwestycji, które trwale poprawiłyby ich sytuację. Wybór zostaje zatem zawężony do zakupu paliwa i zapłacenia rachunków lub zakupu lekarstw i żywności” – podkreśla Jan Frankowski, analityk w Instytucie Badań Strukturalnych.
Brak dostępu do łazienki wciąż jest problemem w Polsce
„W prawie 3 proc. gospodarstw domowych w Polsce nadal nie ma bieżącej wody, a co dwudziesty mieszkaniec naszego kraju żył w 2022 roku bez dostępu do łazienki i toalety”. W XXI wieku wyzwaniem, dla części osób, wciąż jest możliwość zaspokojenia podstawowych potrzeb fizjologicznych. Potwierdzają to dane Eurostatu, z których wynika, że blisko 4 mln osób (czyli co dziesiąty mieszkaniec Polski) żyją w lokalach, w których występuje przynajmniej jedna z następujących niedogodności: przeciekający dach, wilgoć na ścianach, podłogach lub fundamentach oraz gnijące ramy okienne lub podłogi.
Po covidowe problemy zdrowotne
Nieszczęśliwy wypadek, choroba lub niepełnosprawność często są pierwszymi krokami w stronę ubóstwa. Szczegółnie wtedy, gdy koszty rehabilitacji idą w górę. Wpływ na sytuację ekonomiczną polskich rodzin miała także pandemia koronawiusa. „Na covid zmarło w Polsce w 2021 roku blisko 100 tys. osób, co oznacza, że przyczyną co piątego zgonu był w tym okresie właśnie wirus. Liczbę tzw. zgonów nadmiarowych spowodowanych COVID-19 szacuje się na ok. 42 tys.”
Problemy zdrowotne skutkujące brakiem możliwości podjęcia pracy negatywnie wpływają na kondycję psychiczną. W 2021 r. „ponad 2,5 mln Polaków w wieku produkcyjnym nie podejmuje pracy z powodu choroby lub niepełnosprawności”.
„Lepiej już było”
Autorzy raportu Szlachetnej Paczki zwracają uwagę na statystyki dotyczące samobójstw. W Polsce każdego dnia życie odbierają sobie trzy starsze osoby. „Na 5201 osób, które zmarły w ubiegłym roku w wyniku samobójstwa, 85 proc. to mężczyźni”. Z kolei o odebraniu sobie życia myślało 4 proc. Polaków (bez względu na wiek i płeć). To w przybliżeniu ok. 1,5 mln osób.
„Lepiej już było” – czytamy w raporcie w odniesieniu do rosnących cen arkytułów spożywczych, opału oraz energii elektrycznej. Wyniki badania wskazaują, że 95 proc. ankietowanych odczuło wzrost cen żywności w ciagu ostatnich 6 miesięcy. Na podwyżkę kosztów utrzymania lokalu wskazuje 89 proc. osób biorących udział w badaniu.
"Raport Bieda w Polsce 202" dostępny jest na stronie internetowej www.raportobiedzie.pl. W tym roku finał Szlachetnej Paczki odbędzie się w trakcie weekendu 10-11 grudnia. Osoby zainteresowane przygotowaniem paczki mogą wybrać online rodzinę, której chcą pomóc. Na stronie Szlachetnej Paczki dostępne są również inne formy wsparcia.
Minister komentuje raport Szlachetnej Paczki
Dzisiaj jako Polska jesteśmy państwem z najniższymi wskaźnikami związanymi z ubóstwem na tle całej UE- powiedziała w piątek w Radiu Zet minister rodziny Marlena Maląg, odnosząc się do "Raportu o biedzie".
Poproszona o komentarz na temat tych danych szefowa MRiPS Marlena Maląg w Radiu Zet podkreśliła, że trzeba na nie spojrzeć kompleksowo. "Jakie wsparcie przez rząd PiS jest przygotowane i jak zmienia się ta sytuacja i wygląda na tle Unii Europejskiej. Dzisiaj jako Polska jesteśmy państwem z najniższymi wskaźnikami związanymi z ubóstwem na tle całej UE" - zaznaczyła minister.
Przyznała jednak, że nie można przejść do porządku dziennego nad tym, że w Polsce żyje 1,6 mln osób w skrajnym ubóstwie. W jej ocenie ubóstwo w Polsce spada, ale nie da się tego zjawiska szybko pokonać.
"Z ostatniego prawie miejsca w Europie z poziomem ubóstwa jesteśmy liderem z najniższym ubóstwem" - podkreśliła. Wskazała, że Polska realizuje m.in. programy w ośrodkach pomocy społecznej. "Na pewno nikt nie zostaje dzisiaj pozostawiany sam sobie" - zapewniła.
Dominika Florek
