Jest znaną personą na prawicy, synem profesora historii Wojciecha Roszkowskiego, autora kontrowersyjnego podręcznika do nowego przedmiotu historia i teraźniejszość (HiT), przez wiele lat był związany z Lechem Kaczyńskim. Pomagał mu przygotować koncepcję budowy Muzeum Powstania Warszawskiego, był pierwszym rzecznikiem muzeum i rzecznikiem Lecha Kaczyńskiego jako prezydenta Warszawy. Gdy Kaczyński został prezydentem Polski, Roszkowski objął stanowisko wicedyrektora biura spraw zagranicznych w Kancelarii Prezydenta RP. Później zaczął działać w biznesie. Dziś jest wydawcą serwisu biznesalert.pl i prowadzi projekty inwestycyjne, m.in. spółkę zajmującą się energią odnawialną oraz fotowoltaiką.

Z Kowalskim znają się od czasów studenckich, gdy ten w latach 90. rozkręcał stowarzyszenie Stop Korupcji na Opolszczyźnie. Kowalski walczył wtedy z korupcją, kolesiostwem i "czerwonym układem", którego ucieleśnieniem był lewicowy prezydent Opola i wojewoda opolski Leszek Pogan.

I

Na początku 2021 r. z Roszkowskim skontaktowali się biznesmeni prowadzący na Opolszczyźnie spółkę Mlekoland, zajmującą się hodowlą krów i produkcją mleka. To bracia Andrzej i Stanisław Tomczakowie, jeden jest lekarzem weterynarii, a drugi byłym doradcą rolnym. Roszkowski dzierżawi od nich ziemię pod farmę fotowoltaiczną. Bracia poskarżyli mu się, że nachodzą ich ludzie z KOWR i chcą odebrać im grunty dzierżawione od skarbu państwa. Mlekoland dzierżawił od KOWR ponad 300 hektarów ziemi, ale zbliżał się koniec terminu dzierżawy.

Na kilka miesięcy przed końcem umowy u przedsiębiorców miał zjawić się Michał Nowak, kierownik zasobów z opolskiego KOWR. Wtedy był jednym z bliskich współpracowników Janusza Kowalskiego na Opolszczyźnie, miejskim radnym w Opolu. W grudniu 2019 r. Nowak wraz z grupą kilku radnych przeszedł z PiS do Solidarnej Polski. Wszystko w ramach wzmacniania w terenie partii Ziobry przez Kowalskiego, który w wyborach w 2019 r. wszedł do Sejmu w miejsce Patryka Jakiego, obecnie europosła.

Mniej więcej w tym samym czasie razem z Nowakiem do Solidarnej Polski przeszedł z PiS Tomasz Ognisty, szef rolniczej Solidarności na Opolszczyźnie i wiceszef związku na szczeblu krajowym. Kilku moich rozmówców uważa, że to właśnie po ich akcesie do partii Ziobry jej działacze zaczęli interesować się dzierżawą państwowych gruntów.

– Nowak razem z Ognistym przekazują sobie nawzajem informacje na temat dzierżaw ziemi, wyszukują luki w prawie i dbają o to, by ziemia trafiała do rolników związanych z Solidarną Polską – mówi jeden z moich informatorów z Opolszczyzny.

II

W oficjalnych wypowiedziach politycy rządzącej koalicji od lat powtarzają, że "polska ziemia powinna trafiać do polskich rolników" i trzeba "chronić ją przed spekulantami". W 2016 r. PiS zmieniło nawet ustawę o obrocie ziemią, wprowadzając zakaz sprzedaży ziemi, a także dzierżawy gruntów z państwowych zasobów osobom, które nie są wystarczająco długo rolnikami, nie mieszkają w danej gminie, a ich gospodarstwa mają ponad 300 hektarów. W ten sposób miano zaspokoić "głód ziemi" wśród rolników indywidualnych. Dzierżawy organizuje KOWR, czyli instytucja powstała w miejsce dwóch agencji – nieruchomości rolnych oraz rynku rolnego.

Kierownikiem Wydziału Kształtowania Ustroju Rolnego i Gospodarowania Zasobem opolskiego KOWR od czerwca 2018 roku jest Michał Nowak. Jako szef tego wydziału ma ogromny wpływ na zarządzanie gruntami należącymi do skarbu państwa w regionie.

Według jednego z moich rozmówców Nowak zjawił się u właścicieli Mlekolandu z informacją, że jeśli nie oddadzą części gruntów, to KOWR nie przedłuży im dzierżawy i będą musieli zamknąć biznes. Przedsiębiorcy zaproponowali, że oddadzą działki na obrzeżach dzierżawionej nieruchomości, by zaspokoić "głód ziemi" wśród miejscowych rolników, ale nie narazić na szwank swojego biznesu. Jednak Nowak miał powiedzieć, że nie ma takiej możliwości, bo on ma już wybrane działki. "Pan Nowak miał już upatrzone najlepsze działki, jakie posiada spółka Mlekoland. Każdą propozycję zmiany działek kategorycznie odrzucał. Interesowały go wyłącznie działki numer 163, 164/1, 166, 176, 177, 178, 182/1. Pan dyrektor Nowak na liczne prośby pozostawienia wyżej opisanych działek szantażował przedstawicieli spółki, że może nie przedłużyć im umowy dzierżawy i zaproponował wygaszenie produkcji, likwidację stada bydła, zwolnienie 22 osób i zamknięcie spółki" – napisali przedsiębiorcy w notatce, którą Roszkowski miał przekazać wiceministrowi Kowalskiemu. "Newsweek" dotarł do tego pisma. "Działania te miały na celu odebranie wyżej opisanych działek i przekazanie ich bliskim znajomym pana Michała Nowaka" – czytamy w piśmie (…). "To jest korupcja i działanie urzędnika na szkodę państwa" – kończą notatkę dla wiceministra właściciele spółki.

Roszkowskiemu zależało na tym, by w oficjalnej dokumentacji został ślad po jego wizycie u Kowalskiego, dlatego wpisał się do księgi wejść i wyjść. Chciałam potwierdzić w Ministerstwie Aktywów Państwowych, czy spotkanie miało miejsce 18 lutego 2021 r. i czy zostało to odnotowane w dokumentacji resortu. Zamiast odpowiedzi na maila, którego przesłałam 18 października, jeszcze tego samego dnia dostałam informację, że Kowalski dzwonił do Roszkowskiego z pytaniem, dlaczego "Newsweek" dopytuje o ich rozmowę w biurze prasowym ministerstwa.

– Janusz obiecał, że coś zrobi w tej sprawie. Ale od naszej rozmowy minęło półtora roku i po artykule w "Newsweeku" ze zdziwieniem zauważam, że te same mechanizmy, które dotykały właścicieli Mlekolandu, dotykają innych – mówi Roszkowski, nawiązując do tekstu o układzie opolskim, w którym ujawniliśmy nagrania rozmów asystenta społecznego Janusza Kowalskiego, Tomasza Ognistego. W nagraniu Ognisty mówił trzem znajomym rolnikom, że trzeba znaleźć duży kapitał na przejęcie ziemi zagranicznego dzierżawcy spółki Top Farms. Powołuje się przy tym na wpływy w Warszawie i obiecuje załatwienie sprawy. – Jeśli taki Ognisty może wpłynąć na to, żeby w ustawie zmienić jeden zapis, który jest niekorzystny dla rolników, to teraz sobie wyobraź, jak go podeprzesz ze wszystkich czterech stron filarami, to możesz zrobić wszystko. A tort jest tak wielki, że starczy dla wszystkich – podkreśla asystent Kowalskiego.

Z końcem 2023 r. Top Farms musi oddać do KOWR 10 tysięcy hektarów ziemi. Spółdzielnia producentów rolnych, której udziałowcem jest Ognisty, już wcześniej występowała do KOWR z wnioskiem o przejęcie dwóch tysięcy hektarów gruntów od Top Farms, ale spółka nie zgodziła się na wydzielenie gruntu przed końcem dzierżawy. Po artykule "Newsweeka" Kowalski zwolnił Ognistego z funkcji asystenta społecznego i zwrócił się do ABW oraz CBA o objęcie kontrolą procesu zwracania gruntów po Top Farms do skarbu państwa i ponownego ich rozdziału.

– Tu nie chodzi o jednego czy drugiego rolnika, tylko o zaufanie do państwa. Bo jeżeli w sektorach bardzo regulowanych, jak energetyka czy zarządzanie ziemią, tego typu zachowania mają miejsce, to to psuje rynek, zaufanie do państwa i ogólnie do polityki – mówi Roszkowski.

III

Właściciele Mlekolandu szukali pomocy w Izbie Rolniczej. Marek Froelich, prezes opolskiej Izby Rolniczej, napisał pismo do KOWR, w którym wsparł przedsiębiorców. – Stanąłem w ich obronie, bo jest to gospodarstwo wzorcowe. Wielokrotnie nagradzałem ich jako prezes Izby Rolniczej za osiągane wyniki, jeśli chodzi o wydajność i jakość mleka czy wydajność z hektara kukurydzy na słabej jakości ziemi – mówi mi Froelich. Dodaje, że grunty dzierżawione przez Mlekoland są słabej jakości, to głównie piaski trudne do uprawy. – Oni przejęli ziemię po upadłej spółdzielni rolniczej, która stała zarośnięta, bo nikt tego nie chciał. Ale dzięki dobrej uprawie i nawożeniu, bo ci ludzie naprawdę znają się na rolnictwie i Kowalski jako wiceminister rolnictwa mógłby się od nich uczyć, ta ziemia zaczęła rodzić, co wzbudziło zazdrość okolicznych rolników – dodaje szef opolskiej Izby Rolniczej.

Ostatecznie stanęło na tym, że KOWR zabierze Mlekolandowi 41,8 hektara ziemi, a na resztę gruntów przedłuży dzierżawę na kolejne 12 lat. Froelich podkreśla, że te 41,8 hektara, które zostały wyłączone z gospodarstwa, to były najlepsze ziemie dzierżawione przez braci Tomczaków.

Zapytaliśmy KOWR o sprawę Mlekolandu. Karolina Gaweł, rzeczniczka KOWR, potwierdziła, że 30 marca 2020 r. spółka złożyła w KOWR wniosek o przedłużenie dzierżawy ponad 300 hektarów ziemi na kolejne 12 lat. 31 października 2020 r. – po zasięgnięciu opinii Izby Rolniczej – oddział terenowy KOWR w Opolu wysłał pismo do Mlekolandu z informacją, że umowa dzierżawy zostanie przedłużona do końca października 2025 r. na dzierżawę ponad 300 hektarów po wyłączeniu 41,8 ha.

Na wyłączony grunt KOWR w Opolu zorganizował przetarg ograniczony, w którym oferty złożyło kilkunastu rolników. Ziemia została podzielona na trzy nieruchomości i trafiła do Jana i Michała Bauczów oraz Magdaleny Ciejki. Rzeczniczka potwierdza, że Michał Nowak jako kierownik Wydziału Kształtowania Ustroju Rolnego i Gospodarowania Zasobem opolskiego KOWR uczestniczył w spotkaniach ze spółką Mlekoland. "Należy jednak pamiętać, że kluczowe decyzje w zakresie przedłużenia umowy lub wyłączenia gruntów na rzecz rolników indywidualnych podejmuje dyrektor oddziału. Jako kierownik Nowak nie wchodził w skład komisji przetargowej powołanej do przeprowadzenia przetargów ofert pisemnych dla wyłączonych 41,80 ha gruntów rolnych" – wyjaśnia Gaweł.

Michał Nowak nie chciał rozmawiać z "Newsweekiem" na temat sprawy Mlekolandu. Zastrzegł, że zgodnie z obowiązującymi w KOWR zasadami wypowiadać może się tylko rzecznik instytucji. Dodał jednak, że gdy zaczęły się pojawiać zarzuty pod jego adresem ze strony właścicieli Mlekolandu, 23 kwietnia 2021 r. wysłał do nich oficjalne "wezwanie do zaprzestania naruszania jego dóbr osobistych". Przy okazji poinformował, że nie jest już członkiem Solidarnej Polski, ponieważ wrócił do PiS. Nie chciał podać powodów kolejnej zmiany partyjnych barw.

Zapytałam wiceministra rolnictwa Janusza Kowalskiego, co zrobił z informacjami przekazanymi mu przez Marcina Roszkowskiego i notatką o możliwych nieprawidłowościach przy rozdziale państwowej ziemi przez opolski KOWR oraz czy zawiadomił o tym służby państwowe. Wiceminister konsekwentnie nie odpowiada na prośby o kontakt ani na pytania wysłane mailem na adres jego skrzynki poselskiej.