Kup subskrypcję
Zaloguj się

Smutne wnioski z kontroli NIK. Pod lupą resort Sasina

Kierowana przez Mariana Banasia Najwyższa Izba Kontroli wzięła pod lupę rządowy program dla górnictwa węgla kamiennego. W tym celu NIK skontrolował m.in. działania kierowanego przez Jacka Sasina Ministerstwa Aktywów Państwowych. Program został przygotowany nierzetelnie, a ponadto jego główny cel nie został dotychczas osiągnięty — wynika z najnowszego raportu NIK.

Minister klimatu i środowiska Anna Moskwa i minister aktywów państwowych Jacek Sasin.
Minister klimatu i środowiska Anna Moskwa i minister aktywów państwowych Jacek Sasin. | Foto: Wojciech Olkuśnik / East News

Celem kolejnego "Programu dla sektora górnictwa węgla kamiennego w Polsce" przyjętego w styczniu 2018 r. i skorygowanego we wrześniu 2019 r. było tworzenie warunków sprzyjających budowie rentownego, efektywnego i nowoczesnego sektora górnictwa węgla kamiennego, a kluczem do jego uzyskania – przeprowadzenie radykalnej sanacji górnictwa węgla kamiennego, przy aktywnym współudziale państwa. Program obejmuje okres do 2030 r.

NIK przeprowadził kontrolę w Ministerstwie Aktywów Państwowych (odpowiedzialnym za realizację programu), w Agencji Rozwoju Przemysłu (odpowiadającej za jego monitorowanie) i w podmiotach zobowiązanych do realizacji programu. Oto najważniejsze wnioski zawarte w raporcie NIK:

Przygotowanie "Programu dla sektora górnictwa węgla kamiennego w Polsce" przez ministra energii było nierzetelne, co negatywnie wpłynęło na jego skuteczność. Pomimo realizacji znacznej części przewidywanych w nim działań – podobnie jak w przypadku poprzednich ośmiu programów dla sektora górnictwa węgla kamiennego opracowanych po 1989 r. – nie osiągnięto dotychczas rentowności sektora. Negatywny wpływ na wyniki sektora górnictwa węgla kamiennego od 2020 r. miało również osłabienie aktywności przemysłowej wynikające z pandemii COVID-19 oraz systematyczny spadek cen węgla.

Założenia programu zostały określone w sposób ogólnikowy i nieprecyzyjny. Program był zbiorem niepowiązanych ze sobą działań oraz zadań – zaproponowanych – a nawet częściowo już realizowanych – przez spółki zarządzające czynnymi kopalniami i SRK. Do znaczącej części celów szczegółowych i zadań nie przypisano podmiotów odpowiedzialnych za ich realizację, terminów ich osiągnięcia, a także źródeł finansowania.

Nadzór ministra aktywów państwowych nad realizacją programu był niewystarczający i ograniczał się do monitorowania – za pośrednictwem ARP – działań spółek i osiąganych przez nie efektów. Informacje o realizacji programu za lata 2018 i 2019 zostały przekazane Radzie Ministrów z opóźnieniem (odpowiednio: jedno- i dwumiesięcznym). Natomiast informacja za 2020 r. nie została przekazana do dnia zakończenia kontroli, czyli do 17 grudnia 2021 r. W informacjach dla Rady Ministrów nie wskazywano jednoznacznie, które cele programu zostały zrealizowane. Przypomnijmy, że Jacek Sasin kieruje Ministerstwem Aktywów Państwowych od listopada 2019 r.

ARP prawidłowo prowadziła monitoring i kontrolę dotacji udzielanych SRK, rzetelnie przedstawiając sytuację całego sektora.

Główny cel programu, czyli stworzenie rentownego i nowoczesnego sektora górnictwa węgla kamiennego, nie został dotychczas osiągnięty. Pomimo realizacji części założonych zadań wyniki sektora górnictwa węgla kamiennego ulegały systematycznemu pogorszeniu, przy czym dotyczyło to zarówno wyników finansowych, które z kwoty 3 mld zysku netto w 2017 r. spadły do 6,2 mld zł straty netto w 2020 r., jak i wydobycia i sprzedaży węgla kamiennego.

Spadkowi wydobycia o 17 proc. towarzyszyła redukcja zatrudnienia zaledwie o 3,2 proc. (z 80 625 osób w 2017 r. do 78 037 osób w 2020 r., czyli przeciętnie o 647 osób rocznie). Konsekwencją tego był spadek wartości wskaźnika wydobycia węgla na jednego zatrudnionego z 780 ton w 2017 r. do 672 ton w 2020 r. Jednocześnie istotnie wzrosło zadłużenie kopalń, z 7 mld zł w 2017 r. do 14 mld zł w 2020 r.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska nie opracowało wykazu strategicznych złóż węgla i z opóźnieniem opracowało projekt Polityki Surowcowej Państwa.

Tylko w odniesieniu do 4 działań z 74 i 5 projektów z 34 wskazano podmioty odpowiedzialne za ich realizację.

Brak analiz opłacalności i wykonalności był przyczyną niewykonania niektórych działań z programu.