Wiedziałem, że tu jest agentura Putina, ale nie wiedziałem, że aż tak liczna" – mówił do opozycji Jarosław Kaczyński z sejmowej trybuny po ujawnieniu przez TVN24 manipulacji dowodami przez podkomisję smoleńską. W podobnym duchu wypowiedział się jej szef Antoni Macierewicz. Trudno jednak odpędzić myśl, że w gruncie rzeczy mówili o swoich środowiskach.
"Kaczyński wie, że w PiS czy Solidarnej Polsce są osoby, które reprezentują interesy rosyjskie i mają wpływ na politykę polską. Jemu nie przeszkadza, że Rosja tu operuje" – to jeden z wielu cytatów z głośnego wywiadu "Gazety Wyborczej" z gen. Piotrem Pytlem, w którym nazwał on PiS "rosyjskim pieścidełkiem". Na byłego szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego poza słowami uznania spadła lawina krytyki także ze strony tych, których trudno uznać za sprzyjających obecnej władzy. Tymczasem generał, który specjalizował się w przeciwdziałaniu akcjom rosyjskiego wywiadu, opisał to, co ma pokrycie w faktach.
Pod koniec pierwszej dekady XXI w. do kierownictwa ABW przesłała ostrzeżenie dotyczące celów Kremla wobec Polski jedna z najważniejszych służb wywiadowczych NATO. Chodziło o oderwanie nas od Unii Europejskiej i skompromitowanie na arenie międzynarodowej.
Nieliczni dziennikarze, którzy zajmują się rosyjskimi wpływami w Polsce, mają dostęp jedynie do szczątkowych informacji na temat tego, jak ludzie Kremla podchodzili PiS, ale wystarczających, by nakreślić dość ponury obraz. Przywołajmy tylko te zdarzenia, których nie było w wywiadzie z gen. Pytlem.
Kaczyński
Jarosław Kaczyński wkroczył do wielkiej polityki wraz z upadkiem PRL. W 1989 r. został senatorem, potem redaktorem naczelnym poważanego wówczas "Tygodnika Solidarność", by w ostatnich dniach grudnia 1990 r. objąć stanowisko szefa kancelarii prezydenta Lecha Wałęsy.
Latem 1989 r. rozpoczął trwające około półtora roku spotkania z Anatolijem Wasinem, oficjalnie pierwszym sekretarzem ambasady ZSRR w Warszawie. Początkowo miały one bardziej oficjalny charakter, odbywały się w siedzibie Stronnictwa Demokratycznego, ważnej wówczas partii, współtworzącej rząd. Szybko jednak zeszły na bardziej prywatną stopę. Jak wspominał sam Kaczyński w książce "Porozumienie przeciw monowładzy. Z dziejów PC", radziecki dyplomata, którego przedstawił jako "Łasin", zaczął go zapraszać do mieszkania na warszawskiej Saskiej Kępie i "częstować bardzo obficie". Ze słów Kaczyńskiego wynika, że wypytywał o to, gdzie po utracie władzy przez PZPR znajduje się biuro polityczne i sondował, czy Polska przystałaby na finlandyzację, czyli pozostanie w kręgu wpływów Moskwy przy jednoczesnym demokratyzowaniu systemu.
Życiorys "Łasina" prześledził Tomasz Piątek, a swoje ustalenia opublikował w "Newsweeku". Okazało się, że Wasin był oficerem KGB pracującym wcześniej w Finlandii również pod dyplomatycznym przykryciem. I to ze znaczącymi sukcesami. Jego specjalnością było budowanie relacji politycznych, ale także handlowo-biznesowych.
Kaczyński twierdzi, że zakończył spotkania z "Łasinem", gdy został szefem prezydenckiej kancelarii, a informacje na ten temat przekazał ówczesnemu szefowi UOP Andrzejowi Milczanowskiemu. Milczanowski w rozmowie z Piątkiem kategorycznie temu zaprzeczył, zarzucając Kaczyńskiemu rozpowszechnianie nieprawdy. Zaprzeczył też, że Kaczyński miał mu przekazywać rzekomo wydobyte od radzieckiego rozmówcy informacje o tym, że w Moskwie szykuje się pucz.
Choć minął ponad rok od publikacji Tomasza Piątka, Kaczyński nigdy nie odniósł się do tych ustaleń, a pytania dziennikarza – jak mają w zwyczaju politycy PiS – zignorował.
Byli funkcjonariusze polskiego kontrwywiadu nie mają wątpliwości: Kaczyński brał udział w spotkaniach operacyjnych prowadzonych przez oficera KGB, których zapis oraz analizy znajdują się w archiwach rosyjskiego wywiadu. Co w nich jest? Trwająca półtora roku relacja szpiega z ważnym politykiem to też wystarczająco dużo czasu, by zebrać inne, cenniejsze materiały z punktu widzenia służb.
Niewiele lat później, w 1994 r., swoje przedstawicielstwo w Polsce otworzył rosyjski Montażspiecbank, kierowany m.in. przez ludzi związanych z radzieckimi służbami specjalnymi. Zadaniem banku była "odbudowa wzajemnych stosunków finansowo-ekonomicznych z Polską", co można czytać jako odwrócenie naszego marszu w kierunku Zachodu. Na czele warszawskiego biura banku stanął Robert Szustkowski. Wiele lat później ten znajomy i biznesowy partner rosyjskich oligarchów stał za transakcjami, dzięki którym zaufany człowiek Kaczyńskiego, obecny prezes NBP Adam Glapiński, nabył okazałą nieruchomość pod Warszawą. Dom razem z prawie hektarową posiadłością należał wcześniej do Szustkowskiego. Glapiński przejął go w 2009 r. od firmy z nim powiązanej, wchodzącej w skład tzw. grupy Radius, za którą stał właśnie Szustkowski. Glapiński oddał w zamian swój dom w Wilanowie. Strony zadeklarowały, że ich wartość jest taka sama, czyli 2,2 mln zł, choć istnieją powody, by sądzić, że podwarszawska posiadłość była warta znacznie więcej. Tym bardziej że dzięki jej przejęciu obecny szef NBP mógł zająć przez zasiedzenie sąsiednią, ponadhektarową działkę. Sprawę opisała "Gazeta Wyborcza". Pytany przez sejmową reporterkę "Wyborczej" o tę transakcję Glapiński schował się w windzie za plecami swoich współpracowników.
Pani Basia
Gdy Kaczyński obejmował kierownictwo nad kancelarią prezydenta, na swoją sekretarkę wybrał Barbarę Skrzypek, która w kolejnych latach stanie się jedną z najbardziej zaufanych i oddanych prezesowi PiS osób. Co w tym dziwnego? Pani Basia nie przyszła z nowym, solidarnościowym zaciągiem, ale została przejęta przez Kaczyńskiego od poprzednika, gen. Michała Janiszewskiego, czyli szefa kancelarii prezydenta Wojciecha Jaruzelskiego. Janiszewski uchodził za jednego z jego najbardziej zaufanych ludzi jeszcze od lat 60., gdy był szefem sztabu generalnego. Był uważany za szarą eminencję. Karierę w wojsku zaczynał w czasach stalinowskich, odbył niemal roczny kurs w Akademii Łączności w Leningradzie, potem był m.in. szefem Urzędu Rady Ministrów oraz członkiem Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego w czasie stanu wojennego.
Kariera Skrzypek, przyszłej szefowej biura prezydialnego PiS i do dziś członka zarządu Instytutu Lecha Kaczyńskiego, czyli "czapy" wszystkich pisowskich spółek, była mocno związana z Janiszewskim. Gdy generał stał na czele URM (1981-1989), pani Basia pracowała kolejno w kancelarii tajnej, gabinecie premiera oraz gabinecie szefa URM. Należała więc do osób sprawdzonych i zaufanych. Gdy PRL upadła, a premierem został Tadeusz Mazowiecki, Skrzypek przeszła z Janiszewskim do kancelarii prezydenta Jaruzelskiego. Gdy jej kariera pod bokiem komunistycznych generałów wyszła na jaw za sprawą senatora PO Krzysztofa Brejzy, odpowiedź znów była ta sama, czyli cisza.
Postać Janiszewskiego jest ważna jeszcze z jednego powodu. Inną zaufaną osobę z jego kręgu – czyli kierowcę Kazimierza Bartosika – przejął Antoni Macierewicz, gdy w 1991 r. został ministrem spraw wewnętrznych. Jak ustalił TVN24, Bartosik w czasach PRL był żołnierzem Wojskowej Służby Wewnętrznej, która m.in. odpowiadała za kontrwywiad. Był na tyle dla niego ważny – mówiono nawet, że jest kimś w rodzaju asystenta, ale o wyjątkowym statusie dającym mu swobodny dostęp do szefa – że gdy po latach Macierewicz objął funkcję szefa MON, kierowca stał się funkcjonariuszem Służby Kontrwywiadu Wojskowego i mimo sześćdziesiątki na karku szybko awansował ze stopnia podoficerskiego na kapitana.
Z Macierewiczem wiąże się także postać "rosyjskiego łącznika", jak nazwany został w mediach Jacek Kotas, czyli wiceminister obrony w rządzie Jarosława Kaczyńskiego (2006-2007). To on kierował firmą z grupy Radius, która przejęła dom od Szustkowskiego, by potem wymienić go z Glapińskim.
Kotasa z Szustkowskim miały łączyć bliskie relacje. Mimo to za pierwszych rządów PiS (2005-2007) kierowana przez Macierewicza SKW wydała Kotasowi tzw. poświadczenie bezpieczeństwa uprawniające do dostępu do tajemnic państwa. Gdy sprawa wyszła na jaw w 2016 r. dzięki publikacji "Faktu", SKW, którą wówczas kierował jeden z najbliższych współpracowników Macierewicza, czyli Piotr Bączek, stwierdziła, że gdy Kotas zostawał wiceministrem obrony, nie miał związków z grupą Radius. Jeden rzut oka w KRS wystarczył, by wiedzieć, że było zupełnie inaczej – Kotas zasiadał w zarządzie jednej z jej spółek. Na tym nie koniec. Kotas był również jednym z założycieli think tanku Narodowe Centrum Studiów Strategicznych, w którym opracowano m.in. koncepcję Wojsk Obrony Terytorialnej.
Gdy w 2015 r. Macierewicz został ministrem obrony, ludzie związani NCSS zaczęli obsadzać ważne stanowiska w wojsku i w państwie. Prezes NCSS Tomasz Szatkowski został wiceszefem MON, a potem ambasadorem RP przy NATO. Inni trafili do Sztabu Generalnego (płk Krzysztof Gaj, który popierał działania Putina w Ukrainie po 2014 r.), kancelarii premiera, a Jacek Bartosiak, znany ze snucia wizji o nieuchronnej wojnie polsko-rosyjskiej i konieczności "wykończenia Rosji" przez Polskę, w pewnym momencie stanął na czele spółki mającej budować Centralny Port Komunikacyjny.
Do dziś nie wiadomo, skąd NCSS brał pieniądze – Kotas, powołując się na tajemnicę handlową, odmówił ujawnienia nazw darczyńców.
Macierewicz
By odnaleźć inne związki Macierewicza z Rosją, trzeba wrócić na chwilę do lat 80. i 90., gdy miał bliskie związki z Robertem Luśnią, agentem SB, późniejszym posłem Ligi Polskich Rodzin, prowadzonym przez oficera III departamentu MSW Józefa Nadworskiego, co ujawnił Tomasz Piątek.
Kolegą, sąsiadem, a także partnerem biznesowym Nadworskiego był inny oficer SB, a zarazem agent GRU Marek Zieliński. Nadworski nie tylko poznał Zielińskiego z jego rosyjskim oficerem prowadzącym, ale też sam był podejrzewany przez prokuraturę o współpracę z rosyjską mafią, m.in. w handlu bronią i materiałami rozszczepialnymi. Przesiedział 11 miesięcy w areszcie, ale winy nie udało mu się udowodnić.
W 1991 r. polski kontrwywiad podjął z Zielińskim grę operacyjną, której celem było rozpracowanie metod pracy GRU w Polsce oraz tworzonej przez Rosjan siatki w MSW. Wszystko szło dobrze do czasu, gdy pod koniec grudnia szefem resortu został Macierewicz i zdecydował o przerwaniu operacji. Wznowiono ją dopiero po tym, gdy po "nocy teczek" Macierewicz odszedł z rządu. Urząd Ochrony Państwa zatrzymał Zielińskiego w 1993 r., rok później został skazany na dziewięć lat więzienia. Jednak – jak opisali Anna Gielewska i Marcin Dzierżanowski w książce "Antoni Macierewicz. Biografia nieautoryzowana", kontrwywiadowi nie udało się już dotrzeć do mocodawców Zielińskiego i rozpracować całej siatki, bo po przerwaniu operacji przez Macierewicza agent stał się ostrożny.
Nie wpłynęło to wszystko na współpracę obecnego wiceprezesa PiS z Robertem Luśnią. Aż do 2020 r. zasiadali we władzach związanej z Macierewiczem fundacji Głos. Luśnia był prezesem, Macierewicz członkiem rady. Z tej relacji tłumaczył się w swoim stylu, czyli zapewniając przez współpracowników, że Luśnia od dawna nie pełni żadnych funkcji w fundacji.
Za to w sprawie Iriny O. Macierewicz milczy jak zaklęty. To jej, z pochodzenia Rosjance, zlecił przetłumaczenie na rosyjski słynnego raportu z likwidacji WSI, który szybko wyciekł do Rosji i został opublikowany w rosyjskim internecie. Był to ten sam dokument, nad którym pracowała Irina O.
Jak ustalił później polski kontrwywiad, kobieta miała dostęp do jego siedziby bez sprawdzenia kontrwywiadowczego, a wprowadził ją tam bliski Macierewiczowi człowiek. Jakie dokumenty i jak długo przeglądała – tego nigdy nie udało się ustalić. Jak informował wówczas "Wprost", niektóre dowożono jej do mieszkania, które znajdowało się na tzw. rosyjskim osiedlu na warszawskim Mokotowie. I to jeszcze zanim raport ukazał się w języku polskim.
Służby zajęły się nią dopiero w 2014 r. na zlecenie sejmowej komisji do spraw służb specjalnych. To, co ustaliły, zdumiewa. Irina O. nie była tłumaczką przysięgłą. Przyjechała do Polski w latach 80. z Moskwy, gdzie pracowała w biurze Intourist, które "opiekowało się" zagranicznymi wycieczkami pod kontrolą radzieckiego wywiadu i kontrwywiadu. "Moim zdaniem miała bezpośrednie kontakty z rosyjskimi służbami" – mówił ówczesny szef sejmowej komisji do spraw służb Stanisław Wziątek. W Polsce Irina O. wyszła za mąż za Marka Zielińskiego (zbieżność nazwisk z agentem GRU przypadkowa) – opozycjonisty z kręgu Macierewicza, a w III RP dyplomaty (ostatnio w Moskwie). Poznała go za sprawą agenta SB, który rozpracowywał Zielińskiego.
Zmarła kilka lat temu, nigdy nie niepokojona przez służby, pracując u boku męża w polskiej dyplomacji.
Relacji łączących Macierewicza z Rosją jest więcej. Choćby z doradcą Putina w latach 2000-2005 Andriejem Iłłarionowem, którego mianował członkiem smoleńskiego zespołu parlamentarnego, a potem smoleńskiej podkomisji. Co tam Iłłarionow robił i za ile – nie wiadomo. Macierewicz milczy.
