90 lat temu w katastrofie lotniczej zginęli Franciszek Żwirko i Stanisław Wigura. Wystawa w Muzeum Historycznym w Bielsku-Białej

Śmierć Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury to największa tragedia lotnicza, jaka wydarzyła się na Śląsku Cieszyńskim w okresie międzywojennym. Dwa tygodnie wcześniej piloci odnieśli gigantyczny sukces, zwyciężając w Berlinie w Międzynarodowych Zawodach Samolotów Turystycznych (Challenge International de Tourisme). Wówczas były to najważniejsze zawody lotnicze świata, a młodzi polscy piloci wygrali je w Niemczech! Na lotnisku w Berlinie dla zwycięzców zagrano Mazurka Dąbrowskiego, rozległy się też brawa, którymi nagrodził ich stutysięczny tłum. Także w kraju rodacy przywitali swoich bohaterów bardzo ciepło.

Por. Franciszek Żwirko i inż. Stanisław Wigura po swoim wielkim sukcesie, stali się niezwykle popularni. Dziś moglibyśmy określić ich mianem celebrytów. Niestety, dwa tygodnie później, 11 września, miał miejsce tragiczny lot – piloci lecieli z Krakowa do czeskiego Brna samolotem RWD-6, na święto lotnicze. Nad wzgórzem Kościelec w Cierlicku Górnym zastała ich potężna burza, samolot stracił skrzydło i rozbił się.

Z kapliczki w Cierlicku, gdzie na noc złożono ich zwłoki, następnego dnia żałobny kondukt wyruszył do Cieszyna. "Ilustrowany Kurier Codzienny" pisał: "Wczoraj granica polsko-czeska nie istniała. Z Cierlicka po czeskiej stronie wyruszył kondukt żałobny. Władze Republiki Czeskiej uczyniły wszystko, co mogły, by pochód wypadł jak najbardziej okazale. Armia czeska oddawała polskiemu porucznikowi i polskiemu inżynierowi honory, jakby to byli oficerowie ich własnej armii. Więcej, udział narodu czeskiego przekroczył ramy oficjalnego współczucia, szablonowej żałoby".

W poniedziałek, 12 września, wzdłuż całej trasy ustawiły się polskie dzieci z Zaolzia obrzucające kwiatami owinięte w polskie flagi trumny. Za trumnami kroczyli polscy i czescy oficerowie. Nad trasą marszu przelatywały czeskie samoloty. Na granicznym moście trumny zostały załadowane do karawanów. Dalej ulicami miasta kondukt ruszył do szpitala.

Po nabożeństwie żałobnym, 13 września, zwłoki lotników odprowadzono na dworzec kolejowy. Specjalny pociąg przez Bielsko wyruszył do Krakowa. Do Warszawy dotarł przed północą. Wzdłuż trasy gromadziły się tysiące ludzi. Lotników pochowano w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim. Pogrzeb przemienił się w wielką manifestację patriotyczną.

Dla upamiętnienia lotników w 90. rocznicę ich śmierci Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej przygotowało wystawę planszową „Asy polskiego lotnictwa” pod patronatem honorowym Przemysława Drabka, posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej oraz prezentację „W przestworzach zapisani” z prelekcją Sylwii Grudzień pt. „Żwirkowisko – miejsce pamięci Polaków z Zaolzia”.

– Wiele dla zachowania pamięci o lotnikach zrobił Józef Stebel, miejscowy nauczyciel i wielki działacz społeczny, który zbierał materiały dotyczące katastrofy. Także opiekował się Żwirkowiskiem. Został też pięknie nazwany „Ogrodnikiem pamięci” – powiedziała podczas prelekcji Sylwia Grudzień.

Obecnie w Domu Polskim Żwirki i Wigury znajduje się stała ekspozycja w Izbie Pamięci poświęconej lotnikom, ich życiu i lotnictwu.