Burza w Gorzowie Wielkopolskim

W nocy z 7 na 8 września 2022 roku we wschodniej części Gorzowa Wielkopolskiego mieliśmy do czynienia z gwałtowną burzą, w czasie której suma opadu w krótkim czasie przekroczyła dotychczasowe rekordy.

W nieco ponad 3 godziny suma opadu na stacji IMGW-PIB osiągnęła aż 130.4 mm – bijąc poprzedni absolutny rekord dobowy z 8 sierpnia 1977 (77.4 mm). Chyba najbardziej niezwykłym faktem jest to, że w istocie dotychczasowy rekord dobowy został pobity zaledwie w ciągu godziny – między 7:00 a 8:00 czasu lokalnego (5-6UTC) spadło aż 77.6 mm. Co więcej, zmierzona w ciągu tych trzech godzin suma opadu – wspomniane wcześniej 130.4 mm – była wyższa od dotychczasowego rekordu miesięcznego września. Najwilgotniejszy wrzesień w latach 1951-2021 wystąpił w Gorzowie w roku 2001, kiedy przez cały miesiąc spadło 114.7 mm. Jasne staje się, że dla tej konkretnej stacji był to opad wybitnie ekstremalny.

Analiza danych radarowych i danych z systemu RainGRS (IMGW-PIB) wskazuje dodatkowo, że właściwy rdzeń opadu nie znajdował się bezpośrednio nad stają meteorologiczną IMGW, a około 3 kilometry na południowy wschód od niej. Tam, wg ww. systemu miało spaść absurdalne wręcz 265 mm opadu, co znaczyłoby, że jest to jeden z najsilniejszych opadów kiedykolwiek zmierzony w naszym kraju. Należy jednak wskazać, że z uwagi na opady gradu, wskazania RainGRS najprawdopodobniej są nieco przeszacowane. Mimo to wiele wskazuje, że w miejscu największego natężenia opadu spaść mogło nawet 230 mm.

Potwierdzać to mogą wskazania amatorskiej stacji meteorologicznej położonej zaledwie kilometr od rdzenia (w okolicy Czechowa). Wg pomiarów tejże stacji opad rozpoczął się między 4:44 a 4:49 czasu lokalnego i trwał do 8:14 czasu lokalnego, a więc w przybliżeniu 3.5 godziny. W tym czasie spadło 218.7 mm (!) opadu. Dane z tej stacji potwierdza system RainGRS, który jak już wspomniano wskazuje nawet wartości nieco wyższe – w tym punkcie około 245 mm.

Rozkład sum opadu, estymowany przez RainGRS, wskazuje, że o ile był to opad skrajnie ekstremalny, o tyle jego zasięg nie był duży. Sumy wyższe od 100 mm notowano w zasadzie na obszarze o średnicy około 8km. W zachodniej części miasta opady były wręcz niewielkie i miejscami ledwo osiągały 10 mm. Widać to na poniższej mapie (źródło datastore IMGW-PIB):

Było to związane z faktem, że jego przyczyną była niewielka, ale wydajna opadowo komórka burzowa, która pojawiła się „znikąd” w okolicy Gorzowa tuż po 4:00 czasu lokalnego. Dodatkowo w dolinie Warty stała się ona komórką stacjonarną – pozostając w tym samym miejscu przez parę godzin. Na nizinach jest to zjawisko bardzo rzadkie, a biorąc pod uwagę fakt, że zdarzyło się to rano – wyjątkowo rzadkie. Poniżej: obraz radarowy (CAPPI) okolic Gorzowa między 3:30  a 9:00 czasu lokalnego. Źródło – datastore IMGW-PIB.

Poniżej, ten sam obraz + topografia:

Powyższe obrazy radarowe wskazują, że około 4:00 czasu lokalnego na południe od Gorzowa doszło do inicjacji konwekcji, po czym nastąpiła jej gwałtowna eksplozja. Cały układ burzowy przesunął się kilka kilometrów na północ, a około 5:00 czasu lokalnego doszło do gwałtownego wzrostu intensywności opadu na wschodnich rubieżach miasta. Wówczas też komórka przyjęła formę komórki stacjonarnej.

Analiza danych z amatorskiej stacji meteorologicznej wskazuje, że mieliśmy do czynienia z opadem nawalnym B₄ w skali Chomicza.

Między 5:39 a 7:34 czasu lokalnego spadło tam aż 194.8 mm opadu, co przekłada się na współczynnik α = 18.16. Wzór na współczynnik wydajności α jest prosty: wysokość opadu podzielona przez pierwiastek kwadratowy z czasu jego wystąpienia w minutach. 3-godzinna suma opadu lokalnie zbliżyła się do absolutnego rekordu Polski dla tego okresu.

Oczywiście tak wysokie opady wyrządziły znaczne szkody. Można powiedzieć, że szczęściem w nieszczęściu był fakt, że rdzeń opadu znalazł się w zasadzie poza granicami miasta.

Poniższe zdjęcia, źródło: PAP/Lech Muszyński za TVN Meteo:

Poniższe zdjęcia, źródło: gorzowwielkopolski.naszemiasto.pl,  OSP Santocko, Gmina Santok, Magdalena Pędziwiatr, Wojewoda Lubuski, Czytelnicy GL.

Charakterystyka burzy spowodowała, że niestety nie dało się jej kompletnie przewidzieć. Po pierwsze – utworzyła się ona dość nagle w pobliżu samego miasta. Nie stanowiła części jakiegoś frontu burzowego, którego nadejście można przewidzieć z dużym wyprzedzeniem. Po drugie – przybrała formę komórki stacjonarnej. Gdyby nie ten fakt, sumy opadów byłyby znacznie niższe i prawdopodobnie osiągnęły ok. 30 mm – nie ponad 200 – a co za tym idzie, nie wyrządziłaby żadnych szkód.  A – niestety – faktu, że ta konkretna komórka burzowa przyjmie formę komórki stacjonarnej, w żaden sposób przewidzieć się nie dało. O ile do nagłej inicjacji konwekcji dochodzi dość często, nawet w godzinach porannych, o tyle skala zjawiska i jego przebieg były absolutnie ekstremalne i nieprzewidywalne.