Wikipedia

Birkat ha-Minim

Birkat ha-Minim (hebr: ברכת המינים, „Błogosławieństwo heretyków”, dosł.: „I dla oszczerców”) – formuła stanowiąca Dwunaste błogosławieństwo w żydowskiej modlitwie Amida (modlitwa Osiemnastu Błogosławieństw). Treść modlitwy stanowi wezwanie do okazania boskiego gniewu na heretyków (Minim), którzy zagrażali integralności Żydów.

Powstanie edytuj

Według traktatu Berachot 28b-29a w wersji Talmudu Babilońskiego, tekst ułożył Samuel ha-Katan na polecenie Rabbiego Gamaliela II pod koniec I wieku n.e. w Jawne[1]. Traktat ten przedstawia okoliczności redakcji tekstu następująco:

Nasi rabini uczyli: Szimon ha-Pakuli ułożył według porządku osiemnaście błogosławieństw w obecności Rabbana Gamaliela w Jawne. Rabban Gamaliel powiedział do mędrców: Czy może ktoś z was ułożyć błogosławieństwo dotyczące Minim? Rabbi Szmuel ha-Katan powstał i ułożył je[2].

Warianty tekstu edytuj

Uri Ehrilch oraz Ruth Langer w artykule Earliest texts of the Birkat Haminim szczegółowo przeanalizowali 86 manuskryptów, odnalezionych głównie w genizie kairskiej a zawierających treść przysięgi, i podzielili je na siedem rodzin tekstualnych[3]. Pierwsze dwie rodziny należą do wcześniejszej redakcji palestyńskiej[4]. Pozostałe należą do redakcji babilońskiej[5].

W poniższej tabeli zaprezentowano wszystkie warianty tekstu Birkat ha-Minim[6]

Rodzina 1 (8 manuskryptów) Rodzina 2 (2 manuskrypty) Rodzina 3 (8 manuskryptów) Rodzina 4A (21 manuskryptów) Rodzina 4B (17 manuskryptów) Rodzina 5 (6 manuskryptów) Rodzina 6 (24 manuskryptów)
Dla odstępców niech nie będzie nadziei, Dla odstępców niech nie będzie nadziei; Dla odstępców niech nie będzie nadziei; Dla odstępców niech nie będzie nadziei; Dla odstępców niech nie będzie nadziei; Dla odstępców niech nie będzie nadziei; Dla odstępców niech nie będzie nadziei;
jeśli nie powrócą do Twojego Prawa;
A Minim niech zaraz wyginą;
A wrogowie Twojego ludu niech będą usunięci;
A zuchwałą władzę niezwłocznie wykorzeń za naszych dni; A zuchwałą władzę niezwłocznie wykorzeń za naszych dni; A zuchwałą władzę niezwłocznie wykorzeń, zniszcz za naszych dni; A zuchwałą władzę niezwłocznie wykorzeń, zniszcz i uniż za naszych dni; A zuchwałą władzę niezwłocznie wykorzeń, zniszcz za naszych dni; A zuchwałą władzę niezwłocznie wykorzeń za naszych dni;
Nocrim i Minim niech zaraz wyginą; Nocrim i Minim niech zaraz wyginą; Nocrim i Minim niech zaraz wyginą; Nocrim i Minim niech zaraz wyginą; Nocrim i Minim niech zaraz wyginą;
Niech będą wymazani z Księgi Życia i ze sprawiedliwymi niech nie będą zapisani; Niech będą wymazani z Księgi Życia i ze sprawiedliwymi niech nie będą zapisani;
A wrogowie Twojego ludu oraz jego prześladowcy niech będą usunięci; A wrogowie Twojego ludu oraz jego prześladowcy niech będą usunięci;
I złam jarzmo pogan z naszych karków i spraw, aby nasi wrogowie nie wracali do zdrowia;
Błogosławiony jesteś Ty, Panie, który ujarzmiasz zuchwałych. Błogosławiony jesteś Ty, Panie, który ujarzmiasz zuchwałych. Błogosławiony jesteś Ty, Panie, który niszczysz występnych i ujarzmiasz zuchwałych. Błogosławiony jesteś Ty, Panie, który niszczysz występnych i ujarzmiasz zuchwałych. Błogosławiony jesteś Ty, Panie, który niszczysz występnych i ujarzmiasz zuchwałych. Błogosławiony jesteś Ty, Panie, który niszczysz występnych i ujarzmiasz zuchwałych. Błogosławiony jesteś Ty, Panie, który niszczysz występnych i ujarzmiasz zuchwałych.

Użyty w tekście termin „odstępcy” (meshummadim) odnosi się do apostatów kolaborujących z władzą rzymską. Słowem Nocrim określano początkowo Jezusa Nazarejczyka a później jego uczniów, a Minim - heretyków żydowskich[7].

Adresaci Birkat ha-Minim edytuj

Judeochrześcijanie edytuj

Niektórzy uczeni twierdzą, że wersja Dwunastego błogosławieństwa zawierająca terminy Nocrim i Minim jest wersją pierwotną i skierowaną przeciwko judeochrześcijanom. Składają się na to trzy czynniki:

  1. Świadectwa wczesnych Ojców Kościoła o praktyce przeklinania chrześcijan w synagogach. Wspominają o niej Justyn Męczennik w Dialogu z Żydem Tryfonem (16,4; 47,4; 93,4; 95,4; 96,2; 108,3; 123,6; 133,6; 137,2)[8]; Orygenes w Homilii do Jeremiasza (19,12) oraz Homilie II.2 do Psalmu 37[9], Epifaniusz w dziele Panarion (29,9,1[10]; 69,81,7[11]), Hieronim w Komentarzu do Amosa (1,11-12)[12], Komentarzu do Izajasza (5,18-19[13]; 49,7[14]; 52,4-6[14]) oraz Liście do Augustyna (112,13)[15].
  2. Wersja ta należy do najstarszej tradycji tekstualnej i jako taka nie może być pominięta.
  3. W Ewangelii według Jana trzykrotnie występuje termin ἀποσυνάγωγος (J 9, 22; 12, 42; 16, 2), który oznacza „wykluczony z synagogi”[16]. Ekskomunika chrześcijan z synagogi stanowiła najwyraźniej skutek działania tej modlitwy.

Ogół heretyków edytuj

Inni postulują, że modlitwa nie została napisana przeciwko wyznawcom Chrystusa. Uważają, że wzmianka o Nocrim jest elementem dołączonym do modlitwy między 175 a 325 rokiem, a termin Minim odnosi się do różnych form herezji[17]. Argumenty, jakie przedstawiają są następujące[18]:

  1. Skoro Nocrim jak i Minim odnoszą się do tego samego, to dziwi ich synonimiczne użycie w pierwotnej wersji Dwunastego błogosławieństwa. W późniejszych źródłach amoraickich powstałych po 200 roku, termin Minim określał wszystkie grupy heretyckie, włącznie z judeochrześcijanami. Wynika z tego, że termin Nocrim zawężający znaczenie do judeochrześcijan, został dołączony właśnie w tym okresie.
  2. Ojcowie Kościoła, Justyn oraz Orygenes, żyjący w II i w pierwszej połowie III wieku nie stosują terminu Nazarejczyk w odniesieniu do judeochrześcijan, a pojawia się on dopiero u Ojców żyjących w IV wieku, u Epifaniusza oraz Hieronima. Sugeruje to późne stosowanie tego terminu, co zbiega się z jego użyciem w źródłach amoraickich.
  3. Ewangelista Jan mówiąc o wykluczaniu chrześcijan z synagogi nie nawiązuje w ogóle do jakiejś żydowskiej liturgicznej praktyki przeklinania heretyków. Nie wspomina o istnieniu specjalnej modlitwy na tę intencję.
  4. Nie ma pewności, że w I i II wieku recytowano Amidach razem z Birkat ha-Minim. Świadczyć może o tym fragment pochodzący z traktatu Berachot 28b-29a w wersji Talmudu Babilońskiego: „Następnego roku, gdy je zapomniał [chodzi o twórcę Birkat ha-Minim Samuela ha-Katana], wówczas próbował przez dwie lub trzy godziny przypomnieć je sobie, lecz nie został z tego powodu wykluczony[2]”. Wzmianka ta wskazuje, że Samuel nie recytował Birkat ha-Minim razem z modlitwą Amida, podobnie jak i społeczność, z którą się modlił.
  5. Termin Nocrim nie występuje w całym korpusie pism tanaickich. R. Kimelman sugeruje wręcz, że gdyby ten termin występował w pierwotnym tekście Dwunastego błogosławieństwa i to na pierwszym miejscu, to w nomenklaturze talmudycznej błogosławieństwo nosiłoby nazwę Birkat ha-Nocrim[19].
  6. W Tosefcie Berachot III, 25 wspomniano o włączeniu do wcześniejszego tekstu błogosławieństwa fragmentu odnoszącego się do Minim. Czytamy tam: „Włączono [błogosławieństwo] heretyków do błogosławieństwa dla odstępców”. W traktacie Berachot IV, 8 w wersji Talmudu jerozolimskiego czytamy też: „Włączono [błogosławieństwo] Minim i grzeszników w [błogosławieństwo] o Tym, który ujarzmia zuchwałych”. Niektórzy uczeni wysuwają wniosek, że pierwotne błogosławieństwo było skierowane przeciwko „odstępcom” oraz „zuchwałym”, a dopiero później, prawdopodobnie w drugiej połowie II wieku, dołączono fragmenty odnoszące się do Nocrim oraz Minim[20].

Pierwowzór Birkat ha-Minim edytuj

W Misznie Berachot IV, 4 zawarto najstarszą wzmiankę, w której można dostrzec echa Birkat ha-Minim.

Rabbi Jehoszua mówi: „Spacerujący w miejscu zagrożenia odmawia krótką modlitwę: ‘Wybaw, o Panie swój naród, Resztę Izraela. Niech na każdej krawędzi niegodziwości ich potrzeby będą przed Tobą. Błogosławiony bądź, o Panie, który wysłuchujesz modlitwy’”[21].

Podobieństwa do treści modlitwy można znaleźć również w Mądrości Syracha 36,1-17, zwłaszcza we fragmencie:

Zmiłuj się nad nami, Panie, Boże wszechrzeczy, i ześlij bojaźń przed Tobą na wszystkie narody. Wznieś swą rękę nad obce narody, niech ujrzą twoją potęgę. (…) Wzbudź trwogę i zapłoń gniewem, zniszcz przeciwnika i poraź nieprzyjaciela. (…) Niech płomień gniewu pochłonie tego, kogo oszczędzono, zło czyniący Twemu ludowi niech zostaną wytraceni. Zetrzyj głowy wodzom nieprzyjaciół, którzy mówią: „Prócz nas nie ma nikogo!”[22].

w 2 Księdze Machabejskiej 1, 24-29:

Panie, Panie Boże, Stwórco wszystkiego, budzący trwogę, mocny, sprawiedliwy i miłosierny, jedyny Królu i Dobroczyńco! Tylko Ty jesteś hojny. Tylko Ty jesteś sprawiedliwy, wszechmocny i wieczny. Ty wybawiłeś Izraela od wszelkiego zła. Ty wybrałeś naszych ojców i ich uświęciłeś. Przyjmij ofiarę za twój cały lud Izraela. Strzeż swojej własności i uświęć ją. Zgromadź naszą diasporę. Uwolnij tych, którzy służą innym narodom. Spójrz na wzgardzonych i wyśmiewanych. Niech poganie przekonają się, że Ty jesteś naszym Bogiem. Ześlij karę na tych, którzy nas uciskają, i na tych, którzy zuchwale nas znieważają. Utwierdź swój lud na twoim świętym miejscu, jak powiedział Mojżesz[23].

oraz w apokryficznych Psalmach Salomona 4, 6-7:

Zgładź, Boże, obłudników żyjących razem ze świętymi, wyniszcz chorobą ciała i niedostatkiem. Boże, ujawnij czyny ludzi obłudnych. Pośmiewiskiem i wzgardą niech staną się czyny takich ludzi[24].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ U. Ehrlich, BIRKAT HA-MINIM [w:] Encyclopaedia Judaica pod red. M. Berenbaum; F. Skolnik, Detroit: Macmillan Reference USA, 2007, Vol. 3, ss. 711.
  2. ↑ a b M.S. Wróbel, Jezus i Jego wyznawcy w Talmudzie. Analiza tekstologiczna, historyczna i socjologiczna, Lublin 2013, s. 147.
  3. ↑ U. Ehrlich, R. Langer, „The Earliest Texts of the Birkat Haminim” [w:] Hebrew Union College Annual Vol. 76, (2005), ss. 63-112. Zob. też R. Langer, Cursing the Christians? A History of the Birkat HaMinim, Oxford University Press, Inc. 2012, s. 46, 47.
  4. ↑ Pierwszą opublikował Jacob Mann w artykule „Genizah Fragments of the Palestynian Order of Service” [w:] Hebrew Union College Annual Vol. 2, (1925), ss. 306. Drugą natomiast Solomon Schechter w artykule „Genizah Specimens” [w:] The Jewish Quarterly Review Vol. 10, No. 4 (Jul., 1898), ss. 657, 659
  5. ↑ Przegląd wersji daje Uri Ehrlich w artykule „The Contribution Of Genizah Texts To The Study Of Siddur Rabbi Solomon Ben Nathan” [w:] From a Sacred Source" Genizah Studies in Honour of Professor Stefan C. Reif. Cambridge Genizah Studies Series pod red. B. Outhwaite, S. Bhayro, Koninklijke Brill NV, Leiden, 2011, tom 1, ss. 127-138.
  6. ↑ R. Langer, op. cit., s. 46, 47. Tłumaczenie polskie oparto na M.S. Wróbel, op. cit., s. 150-155.
  7. ↑ M. Rosik, „Zarzewie konfliktu między Kościołem a Synagogą (do 135 r.)” [w:] Estetyka i krytyka, nr 27 (3/2012), Kraków 2012, s. 98, 99.
  8. ↑ S. Krauss, „The Jews in the Works of the Church Fathers” [w:] The Jewish Quarterly Review, Vol. 5, No. 1 (Oct., 1892), ss. 123-134.
  9. ↑ M.S. Wróbel, op. cit., s. 160.
  10. ↑ A.F. Klijn – G.J. Reinink, Patristic Evidence for Jewish-Christian Sects, Leiden 1973, ss. 174-175.
  11. ↑ M.S. Wróbel, op. cit., s. 161.
  12. ↑ A.F. Klijn – G.J. Reinink, op. cit., ss. 218-219.
  13. ↑ A.F. Klijn – G.J. Reinink, op. cit., ss. 220-221.
  14. ↑ a b A.F. Klijn – G.J. Reinink, op. cit., ss. 224-225.
  15. ↑ S. Krauss, „The Jews in the Works of the Church Fathers” [w:] The Jewish Quarterly Review, Vol. 6, No. 2 (Jan., 1894), s. 236; A.F. Klijn – G.J. Reinink, op. cit., ss. 200-201.
  16. ↑ R. Popowski, Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu wydanie z pełną lokalizacją greckich haseł, kluczem polsko-greckim oraz indeksem form czasownikowych, Warszawa 2006, s. 69, hasło 648
  17. ↑ M. Wróbel, Synagoga a rodzący się Kościół. Studium egzegetyczno-telogiczne Czwartej Ewangelii (J 9, 22; 12, 42; 16, 2), Kielce 2001, s. 189-190.
  18. ↑ S.T. Katz, „The Rabbinic Response to Christianity” [w:] The Cambridge History of Judaism, pod. red. S.T. Katz, Cambridge University Press, 2008, t. 4, ss. 283-287.
  19. ↑ R. Kimelman, „Birkat Ha-Minim and the Lack of Evidence for an Anti-Christian Prayer in Late Antiquity” [w:] Jewish and Christian Self-Definition Volume Two: Aspects of Judaism in the Graeco-Roman Period, pod red. E.P. Sandersa, A. I. Baumgartena oraz A. Mendelsona, Londyn 1981, s. 238.
  20. ↑ M.S. Wróbel, op. cit., s. 149, 150.
  21. ↑ „Błogosławieństwa”, przekład z języka hebrajskiego i opracowanie R. Marcinkowski [w:] Miszna Zeraim (Nasiona) pod red. R. Marcinkowskiego, Warszawa 2013, s. 63.
  22. ↑ Cytat za: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, opr. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Towarzystwa Świętego Pawła, 2008, s. 1519, 1520.
  23. ↑ Cytat za: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, opr. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Towarzystwa Świętego Pawła, 2008, s. 1020, 1021
  24. ↑ Cytat za: M. Rosik, op. cit., s. 96.

Bibliografia edytuj

  • U. Ehrlich, BIRKAT HA-MINIM [w:] Encyclopaedia Judaica pod red. M. Berenbaum; F. Skolnik, Detroit: Macmillan Reference USA, 2007, Vol. 3, ss. 711.
  • U. Ehrlich, R. Langer, „The Earliest Texts of the Birkat Haminim” [w:] Hebrew Union College Annual Vol. 76, (2005), ss. 63-112.
  • R. Langer, Cursing the Christians? A History of the Birkat HaMinim, Oxford University Press, Inc. 2012.
  • S. T. Katz, „The Rabbinic Response to Christianity” [w:] The Cambridge History of Judaism, pod. red. S. T. Katz, Cambridge University Press, 2008, t. 4, ss. 283-287.
  • M. Rosik, „Zarzewie konfliktu między Kościołem a Synagogą (do 135 r.)” [w:] Estetyka i krytyka, nr 27 (3/2012), Kraków 2012, s. 69-103.
  • M. S. Wróbel, Jezus i Jego wyznawcy w Talmudzie. Analiza tekstologiczna, historyczna i socjologiczna, Lublin 2013.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Birkat_ha-Minim&oldid=69280601”