Depresja? Nie w Polsce. NFZ pokazał raport

Depresja to choroba, która rzadko dotyczy Polaków – wynika z najnowszego badania Narodowego Funduszu Zdrowia. Inne dane z kolei prezentuje WHO – według nich kraj nad Wisłą zajmuje czwarte miejsce pod względem liczby chorych na tle innych krajów Unii Europejskiej.

NFZ wydał raport na temat zachorowań na depresję wśród Polaków. Okazuje się, że w 2017 roku Polska była krajem europejskim o najniższym odsetku osób chorych na depresję (2,8 proc. populacji, a średnia dla Unii Europejskiej wyniosła 4,2 proc.). W opracowaniu podkreśla się, że zdaniem OECD różnice między krajami mogą wynikać ze stopnia świadomości problemu zaburzeń psychicznych, poziomu stygmatyzacji chorych oraz dostępu do opieki psychiatrycznej.

Depresja w Polsce według NFZ

Nie tylko jesteśmy państwem, w którym na depresję choruje się rzadko, ale również liczba zachorowań na tę chorobę maleje. Jak wynika z danych Narodowego Funduszu Zdrowia , liczba pacjentów, którym udzielono świadczenia w POZ i poradniach psychiatrycznych, zmalała w 2018 roku o 24,9 tys. (o 9 proc.), a w poradniach psychiatrycznych o 17,5 tys. (6 proc.). Podobnie jest w przypadku liczby świadczeń udzielonych z powodu depresji w latach 2013-2018. I w tym przypadku liczba świadczeń w POZ zmalała o 104,5 tys. – 20 proc., a w poradniach psychiatrycznych o 60,7 tys. – 5 proc., jako jedną z przyczyn podaje się, że najprawdopodobniej spadek wiązał się ze zmianami w sprawozdawczości. 

W 2018 roku świadczenia z rozpoznaniem głównym lub współistniejącym depresji udzielono 631,6 tys. pacjentom i, jak wynika z danych NFZ, liczba ta utrzymuje się na podobnym poziomie od 2013 roku. Najczęściej z tym schorzeniem spotykały się osoby w wieku 55-64 lat, a udział pacjentów między 18. a 64. rokiem życia malał. Rósł natomiast wśród osób najmłodszych - poniżej 18 lat - i najstarszych - pow. 65 lat.

Jak podaje NFZ, wartość refundacji świadczeń z powodu depresji wyniosła w 2018 r. 250 mln zł i była wyższa o 30 mln zł (14 proc.) niż w 2013 r. W przeliczeniu na pacjenta wartość refundacji świadczeń
wzrosła z 69 zł w 2013 do 868 zł w 2018 r. (wzrost o 25 proc.).

Zwolnienia lekarskie z powodu depresji

Z powodu depresji wystawiono w 2018 roku ok. 300 tys. zwolnień lekarskich i jest to wynik zbliżony do poprzednich lat. Łącznie z tego powodu w 2018 roku „na L4” przebywano przez 5,7 mln dni, a średnia długość zwolnienia wahała się od 18,54 w 2014 roku do 18,85 w 2018 roku.

Jak czytamy w raporcie NFZ, ponowne orzeczenia lekarskie o niezdolności do pracy z powodu dużej depresji wystawione dla celów rentowych stanowiły 3 proc. łącznej liczby ponownych orzeczeń lekarskich wystawionych w celach rentowych; przy czym widoczne są różnice dla płci - orzeczenia z powodu depresji wystawione mężczyznom stanowiły 1 proc. wszystkich orzeczeń, a orzeczenia wystawione kobietom stanowiły 5 proc. łącznej liczby orzeczeń

Co ciekawe, w latach 2013-2018 malała również liczba wydanych orzeczeń o niezdolności do pracy w centralach rentowych z powodu dużej depresji.

Samobójstwa w Polsce

Problem zbyt słabej opieki psychiatrycznej dostrzegło nawet Ministerstwo Zdrowia. W kwietniu 2019 roku przedstawiono reformę opieki psychiatrycznej, która, zdaniem resortu, „była przez wiele lat zaniedbywana”. Pilotaż programu ruszył 1 lipca 2019 roku i skupił się na dwóch obszarach: powstaniu w centrach zdrowia psychicznego punktu zgłoszeniowo-koordynacyjnego dla pacjenta, gdzie można uzyskać określoną usługę terapeutyczną oraz usankcjonowanie w procesie terapeutycznym tzw. asystenta zdrowienia. – Asystent zdrowienia to osoba, która jest już wyprowadzona z kryzysu psychicznego, która wie ze swojego doświadczenia, jakie to są problemy – powiedział wiceminister na konferencji omawiającej program reformy opieki psychiatrycznej.

W 2018 r. temat depresji podjęła rownież Najwyższa Izba Kontroli, która orzekła że tylko niektóre jednostki samorządu terytorialnego realizują świadczenia z zakresu zdrowia psychicznego gwarantowane przez NFZ. 

"Pomimo że depresję zaliczono do istotnych problemów zdrowia psychicznego w pięciu z sześciu objętych kontrolą JST, to zakres i skala podejmowanej w związku z tym aktywności samorządów warunkowana była ich możliwościami finansowymi. W trzech JST zainteresowanie udziałem w realizowanych działaniach związanych z depresją przewyższało możliwości uzyskania
oczekiwanej pomocy. Tym samym realizacja przez skontrolowane JST zadań
związanych z zapobieganiem i leczeniem depresji nie wpływała w istotny sposób na poprawę zdrowia psychicznego społeczności lokalnych" - czytamy w ocenie ogólnej kontroli "Zapobieganie i leczenie depresji" przeprowadzonej w 2018 roku. 

Wcześniej przytoczone dane przez NFZ wydają się więc zbyt optymistyczne, biorąc po uwagę również statystyki dotyczące samobójstw, które są najczęściej następstwem depresji. W 2017 roku 11 139 osób chciało popełnić samobójstwo, w 2018 roku – już 11 961 osób. Nie przeżyło 5255 osób, w tym 4497 mężczyzn i 756 kobiet. Według danych WHO taki wynik plasuje Polskę w niechlubnej czołówce państw.

Samobójstwa popełniają najczęściej osoby zamężne, w wieku 30-34 lat i pracujące – wynika z danych zebranych z Komend Wojewódzkich Policji.

Komendy Wojewódzkie Policji w sprawozdaniach pokazują również, ile osób, które straciło życie w wyniku samobójstwa, było leczonych psychiatrycznie lub miało kontakt np. z placówką leczniczą.

Jak wynika z danych Policji, coraz mniej samobójców ma za sobą leczenie psychiatryczne, niewielu również miało kontakt z placówką medyczną.

Stan psychiatrii w Polsce

Tak optymistyczne z początku wyniki dotyczące leczenia depresji w Polsce mogą wynikać z tego, że blisko 60 proc. podmiotów udzielających świadczeń w zakresie opieki psychiatrycznej to podmioty prywatne, o czym pisze „Puls Medycyny”.

„Finansowanie psychiatrii od lat stanowi problem. Wydatki publiczne na nią to zaledwie ok. 2,9 mld zł. Natomiast dynamicznie rosną wydatki prywatne, które obecnie stanowią ok. 500 mln zł” – podają autorzy artykułu „Problem opieki psychiatrycznej w Polsce”.

Taką sytuację potwierdzają również dane NFZ dotyczące realizacji recept refundowanych na leki przeciwdepresyjne. W 2018 r. 68 proc. recept na refundowane leki przeciwdepresyjne było wystawionych w ramach świadczeń finansowanych przez NFZ, głównie w POZ (35 proc. recept).

Szacuje się, że opieką psychiatryczną jest objętych około 1,6 mln Polaków, a psychiatrów mamy około 4 tysięcy. Dla porównania, w Niemczech jest ich 18,2 tys., we Francji zaś 15,2 tys. Na jeden milion Polaków przypada 99 lekarzy psychiatrów, a w Szwecji – 231. O stanie polskiej opieki psychiatrycznej również świadczą kolejki w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Na samą wizytę w poradni zdrowia psychicznego trzeba poczekać około miesiąca w Warszawie, a po skierowaniu na terapię – około 3-4 miesięcy na rozpoczęcie stałej współpracy z psychologiem.

Według danych WHO w regionie europejskim Polska znajduje się w czołówce państw, których obywatele cierpią na depresję, co wyklucza się z danymi przygotowanymi przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Największy udział procentowy osób cierpiących z powodu depresji w Europie odnotowano na Ukrainie (6,3 proc.), Polska jednak nie zostaje daleko w tyle – tu problem dotyczy 5,1 proc. ludności.

Źródło: