Jak to się stało, że zostałaś adwokatem dla mężczyzn, czyli w praktyce - ojców?
Jak byłam na urlopie macierzyńskim i bardzo dużo czasu spędzałam "w piaskownicy", miałam wiele okazji, żeby przysłuchać się rozmowom matek. Często dyskutowały o postępowaniach sądowych i opowiadały, na jakie wyżyny kreatywności się wznoszą, żeby uzyskać jak najwyższe alimenty na dzieci albo uniemożliwić ojcu kontakt z dzieckiem. Pomyślałam wtedy, że bardzo chciałabym tych mężczyzn jakoś wesprzeć. Bo jeśli naprawdę zależy im na kontakcie z dziećmi, muszą oni w Polsce często stoczyć trudną i nierówną walkę, a ja lubię wyzwania.
Adwokat mężczyzn: Polscy ojcowie często muszą stoczyć trudną i nierówną walkę w sądach rodzinnych (fot: Sławomir Kamiński/ Agencja Gazeta) Adwokat mężczyzn: Polscy ojcowie często muszą stoczyć trudną i nierówną walkę w sądach rodzinnych (fot: Sławomir Kamiński/ Agencja Wyborcza.pl) Adwokat mężczyzn: Polscy ojcowie często muszą stoczyć trudną i nierówną walkę w sądach rodzinnych (fot: Sławomir Kamiński/ Agencja Gazeta)
Nie byłam jednak pierwszą, która miała taki pomysł. Moja koleżanka założyła w Warszawie kancelarię specjalizującą się w sprawach, w których ojcowie walczą o swoje prawa. Zapytałam ją, czy nie będzie miała nic przeciwko, jeśli otworzę podobną w Gdańsku. Zgodziła się i połączyłyśmy siły. Wspieramy się, wymieniamy doświadczeniami.
Co ciekawe, nie zgłaszają się do mnie wyłącznie mężczyźni.
Jak to?
Sama jestem zaskoczona i często pytam kobiety, dlaczego zgłosiły się akurat do mnie. Niektóre przychodzą z polecenia. Inne twierdzą, że skoro reprezentuję przeważnie ojców, to będę wiedziała, na jaką argumentację je przygotować. Zdarzyło mi się usłyszeć od klientek, że nie chciałyby mieć mnie po drugiej stronie, więc nawiązując współpracę ze mną, uniemożliwiają to swoim partnerom.
Z perspektywy czasu uważam jednak, że nie jestem adwokatem mężczyzn, tylko dzieci i ich podstawowego prawa do wychowywania przez oboje rodziców. Jako kobiety dążymy do równego podziału obowiązków w procesie wychowania dzieci. Chcemy, żeby mężczyźni chodzili z nami do szkoły rodzenia, byli przy nas podczas porodu, potem karmili, przewijali itp. W efekcie więź między dzieckiem a ojcem jest dziś znacznie silniejsza niż dwadzieścia lat temu. A gdy ludzie się rozstają, często zdarza się jednak tak, że matki zaczynają traktować dziecko jak własność. Ojca chcą sprowadzić do roli weekendowego tatusia, który zabierze pociechy na frytki do McDonalda.
W Polsce, niestety, często zarówno strony postępowania, czyli matka i ojciec, jaki i sądy nie dbają o dobro dzieci. Wystarczy przyjrzeć się opiniom biegłych sądowych, żeby przekonać się, że dzieci bardzo często nie faworyzują żadnego z rodziców i są w taki sam sposób związane emocjonalnie z każdym z nich. Mimo to dla sądów wciąż naturalne jest, żeby dziecko pozostawiać przy matce.
Sytuacja się jednak zmienia. Z danych GUS wynika, że już tylko 40 proc. kobiet otrzymuje wyłączną władzę rodzicielską nad dziećmi. Jeszcze dwa lata temu ten odsetek był o 20 pkt proc. wyższy.
Być może jest to wynikiem zmiany przepisów z 2015 roku [zgodnie z nowelizacją Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz Kodeksu postępowania cywilnego nie trzeba ograniczać praw rodzicielskich jednemu z rodziców, jeśli po rozstaniu nie mogą się oni porozumieć w sprawie opieki nad dzieckiem - przyp. red.]. Z mojego doświadczenia wynika jednak, że mężczyźni w dalszym ciągu są przez sądy dyskryminowani. Na przykład mimo że ustalone jest, że dziecko miesiąc wakacji spędza u ojca, on i tak musi za ten czas płacić matce alimenty. Nie rozumiem, dlaczego sądy nie pomijają tego miesiąca, gdy ustalają ich wysokość. Albo dlaczego nie nakazują matkom pokrywać części kosztów dojazdu ojca do dziecka. Z jakiej przyczyny nie zobowiązują matki do przywiezienia dziecka na spotkanie z ojcem w sytuacji, gdy mieszka ono z nią w innym mieście, mimo że ojciec nie wyraził zgody na przeprowadzkę. W Kodeksie postępowania cywilnego są przepisy, które zezwalają na takie rozstrzygnięcia, ale niestety, w moim odczuciu pozostają martwe.
Kwiecień 2014 r. Pikieta ojców domagających się równych praw w związku z Dniem Świadomości Alienacji Rodzicielskiej (fot: Sławomir Kamiński/ Agencja Gazeta) Kwiecień 2014 r. Pikieta ojców domagających się równych praw w związku z Dniem Świadomości Alienacji Rodzicielskiej (fot: Sławomir Kamiński/ Agencja Wyborcza.pl) Kwiecień 2014 r. Pikieta ojców domagających się równych praw w związku z Dniem Świadomości Alienacji Rodzicielskiej (fot: Sławomir Kamiński/ Agencja Gazeta)
Z czego może wynikać ta dyskryminacja?
W sądach rodzinnych w składzie orzekającym jest znikomy odsetek mężczyzn. Większość pracuje w sądach cywilnych, karnych, gospodarczych. Mam wrażenie, że naturalną tego konsekwencją jest faworyzowanie kobiet przez kobiety, na zasadzie solidarności płci. W drugą stronę to też działa. Zdarzyło mi się mieć na rozprawie sędziego mężczyznę, który podzielał argumentację przedstawioną przez ojca.
Jacy mężczyźni się do ciebie zgłaszają po pomoc prawną?
Zazwyczaj są to osoby z wyższym wykształceniem, którym bardzo zależy na kontakcie z dzieckiem. Pracują, są zaradni, świadomi praw swoich i dziecka. Nie trafiają do mnie ojcowie, którzy uchylają się od obowiązków rodzicielskich czy to w zakresie opieki, czy alimentów.
Na ile to możliwe, staram się weryfikować moich klientów. Raz zgłosił się do mnie mężczyzna, który chciał wnieść pozew o uchylenie obowiązku alimentacyjnego. Nie widziałam podstaw do wszczęcia takiego postępowania. Moja argumentacja, że nie ma racji, skutecznie zniechęciła go do współpracy.
Wiele spraw, które prowadzisz, ciągnie się latami.
To są naprawdę kontrowersyjne sytuacje, bo na przykład zdarza się, że sędzia ignoruje materiał dowodowy, opinie biegłych, nie zważa na to, że matka nie wywiązuje się z umowy.
Mam klienta, w przypadku którego czuję, że poniosłam porażkę - mimo zasądzonych widzeń prawie nie ma kontaktu z dzieckiem. Od roku walczę o nałożenie kary pieniężnej na matkę, która uniemożliwia ojcu egzekwowanie określonych przez sąd kontaktów z dzieckiem. Póki co odbyła się tylko jedna rozprawa.
Adwokat mężczyzn: Matki często czują się w Polsce bezkarne (fot: Marcin Onufryjuk/ Agencja Gazeta) Adwokat mężczyzn: Matki często czują się w Polsce bezkarne (fot: Marcin Onufryjuk/ Agencja Wyborcza.pl) Adwokat mężczyzn: Matki często czują się w Polsce bezkarne (fot: Marcin Onufryjuk/ Agencja Gazeta)
Jaka jest historia tych rodziców i dziecka?
Poznali się na Open'erze. Ona niedługo potem zaszła w ciążę. Zanim urodziła, mieszkała u swoich rodziców, a mój klient wyjechał do Francji do pracy, żeby zarobić trochę pieniędzy przed porodem. W siódmym miesiącu ciąży uciekła z domu, bo prawdopodobnie rodzice stosowali wobec niej przemoc psychiczną i fizyczną. Po urodzeniu syna nie chciała się nim opiekować, być może z powodu depresji. Zajmował się nim przede wszystkim ojciec, mój klient.
Po pół roku matka wyjechała do Anglii do pracy, dziecko zostało z nim. W Anglii za dużo nie pracowała, potem wyszło na jaw, że oferowała usługi towarzyskie. Gdy nie udało jej się znaleźć sponsora, wróciła do kraju, zabrała ojcu dziecko i uciekła. Złożyła pozew o alimenty i wniosek o ustalenie miejsca pobytu dziecka przy niej. Ojciec zaś walczył, żeby syn zamieszkał z nim. Z powodu opieszałości sądu nie widział dziecka przez pół roku. W przypadku półtorarocznego dziecka to bardzo długi okres.
Biegli sądowi uznali, że ojciec ma o wiele większe kompetencje rodzicielskie niż matka. W aktach sprawy znajdował się na przykład materiał dowodowy wskazujący, że uprawiała seks przez Internet, gdy w pokoju przebywał małoletni. Ale sąd na podstawie opinii biegłych, którzy stwierdzili, że syn nie pamięta już ojca, nie przyznał mu opieki nad dzieckiem.
I nie liczyło się, że to ojciec byłby lepszym opiekunem?
Bardzo często jest tak, że przez tzw. zasiedzenie dziecka sądy pozostawiają je przy matce. Nie zwracają uwagi na to, kto jest lepszym rodzicem, kto daje gwarancję lepszego przystosowania dziecka do życia w społeczeństwie, jakimi predyspozycjami osobowościowymi dysponuje lub jakie posiada warunki mieszkaniowe. Decydujące okazuje się to, z kim dziecko mieszkało dłużej lub z kim mieszka w chwili wydawania orzeczenia.
Jak ta sprawa dalej się potoczyła?
Biegli zaopiniowali, że matka powinna mieć nadzór kuratora. Sąd uznał, że nadzór kuratora nie jest konieczny. Ojciec wywalczył szerokie kontakty, między innymi dziecko miało spędzać z nim miesiąc wakacji, połowę świąt. Ale w większości wypadków, kiedy dziecko miało zostać wydane ojcu, okazywało się "chore". Mimo że sąd zasądził również, że mój klient ma prawo współdecydować o tym, do jakiego przedszkola czy szkoły syna zapisać, on do tej pory nie wie, do jakiej placówki edukacyjnej małoletni uczęszcza. W tej sprawie pisał do urzędu miasta, kuratorium oświaty i w dalszym ciągu nie posiada takiej informacji. Matka na pytanie, gdzie dziecko chodzi do przedszkola, nie odpowiada.
Dużo ma pani takich spraw?
Niestety tak. Jedni ojcowie walczą o ustalenie miejsca pobytu, drudzy o opiekę naprzemienną, kolejni o bardzo szerokie kontakty.
W przypadku innego mojego klienta sytuacja jest jeszcze bardziej absurdalna. Sąd uznał, że matka realizuje orzeczenie sądowe dotyczące jego kontaktów z dzieckiem, bo córka "jest ojcu okazywana". W praktyce wyglądało to tak, że córka wychodziła i mówiła, że nie chce iść z ojcem. Powtarzaliśmy, że zgodnie z treścią ugody sądowej, matka jest zobowiązana do wydania dziecka ojcu. I to jej obowiązek, żeby je zachęcić do spotkania z tatą. Sąd stwierdził jednak, że skoro dziecko nie chce, to nie można go zmuszać. Z czasem gdy ojciec przychodził po dziecko, drzwi otwierała już tylko matka i mówiła, że córka nie chce go widzieć, a jak coś się zmieni, to da mu znać. Sąd ponownie nie dopatrzył się żadnej winy ze strony matki. Zignorował również fakt, że zapisała dziecko na basen w godzinach widzeń z ojcem, bez jego wiedzy i zgody.
Potem okazało się, że matka kłamie. Twierdziła, że ustaliła z dyrekcją szkoły i wychowawczynią córki, że ma być obecna przy tym, jak ojciec odbiera dziecko po lekcjach. Wychowawczyni i dyrektorka rzekomo ją o to poprosiły, bo córka płakała przy ojcu. Wezwaliśmy obie panie na świadków. Zeznały, że absolutnie nie było takich ustaleń i wręcz zachęcały matkę, żeby ta pozwoliła ojcu pobyć sam na sam z córką.
Matki nie chcą często wydawać ojcu dziecka. To powoduje rozluźnienie więzi (fot: Shutterstock.com) Matki nie chcą często wydawać ojcu dziecka. To powoduje rozluźnienie więzi (fot: Shutterstock.com) Matki nie chcą często wydawać ojcu dziecka. To powoduje rozluźnienie więzi (fot: Shutterstock.com)
Dziewczynka miała w tym roku spędzić z ojcem Dzień Dziecka. Gdy mój klient przyszedł po nią, w domu nie zastał nikogo. Wezwał policję, która sporządziła notatkę. Jestem bardzo ciekawa, co sąd z tym zrobi. Ta sprawa ciągnie się już rok. A powinna być przeprowadzana natychmiastowo, żeby nie doszło do zerwania więzi. Bo potem sąd posługuje się argumentem, że dziecko nie chce widzieć się z ojcem. Jak może chcieć się widzieć, skoro tak długo z nim nie rozmawiało?
W jakich jeszcze sytuacjach sądy są niewydolne?
Standardem jest, że jak matka ma rodziców w innym mieście, pierwsze, co robi, gdy dochodzi do konfliktu z partnerem, to pakuje się, zabiera dziecko i jedzie do nich. Nawet gdy ojciec ma zapisane w porozumieniu rodzicielskim, że matka nie może zmienić miejsca zamieszkania bez jego zgody, sądy na to nie reagują, przepis jest martwy. Kobiety w większości przypadków pozostają bezkarne. A często ta zmiana miejsca zamieszkania ma wpływ na kontakty z drugim rodzicem, następuje rozluźnienie więzi.
W przypadku kolejnego mojego klienta matka uciekła z córką do miasta oddalonego o ponad 500 km. Twierdziła, że dziecko rzekomo cierpi na silną alergię, więc to ze względu na jego zdrowie podjęła decyzję o przeprowadzce nad morze. Gdy powiedzieliśmy w sądzie, że matka nie ma prawa tego zrobić, bo ojciec nie może realizować zasądzonych przez sąd kontaktów, usłyszeliśmy w odpowiedzi: nie po to się ta pani z panem rozwiodła, żeby mieszkać z nim w jednym mieście.
Zdarza się, że sąd w końcu uwzględnia postulaty ojca?
Zdarzają się takie przypadki, ale trwa to bardzo długo i wymaga obszernego materiału dowodowego. W przypadku tego klienta minęło już sześć lat od rozwodu i niektóre postępowania cały czas się ciągną. W ostatnim sąd wziął w końcu pod uwagę opinię biegłych, zgodnie z którą córka sygnalizowała, że czuje się osamotniona, bezsilna wobec sytuacji, że jest związana ze swoim miastem i woli być z tatą. Obecnie, zgodnie z prawomocnym postanowieniem, córka mieszka z ojcem.
Jak na tę decyzję zareagowała matka?
Umówiła się z ojcem, że spędzi z córką wakacje i mu ją odda. A potem słuch po nich zaginął. Mój klient nie miał pojęcia, gdzie jest dziecko. Złożył zawiadomienie na policję, a ta podjęła tylko dwie próby sprawdzenia, czy dziecko przebywa pod adresem zamieszkania matki. Nikogo nie zastali i na tym zakończyli poszukiwania. Mój klient rozesłał więc zapytania do wszystkich szkół w województwie pomorskim, czy przypadkiem nie została tam zapisana jego córka. Skuteczne okazały się dopiero poszukiwania prywatnego detektywa, który znalazł dziecko w jednej ze szkół w regionie. Ojciec zabrał dziecko do siebie. Co zrobiła matka? Nasłała na niego policję, która kilka razy dziennie przyjeżdżała do niego do domu i nękała go, mimo że to on miał zasądzoną opiekę nad dzieckiem. Złożył skargę na przekroczenie uprawnień przez służby i oskarżył je o dyskryminację ze względu na płeć. On już wszędzie wozi ze sobą całą dokumentację, bo za każdym razem musi się tłumaczyć. Matka wystarczy, że coś powie, i wszyscy jej wierzą, ojciec musi zawsze wszystko udowadniać.
Córka od dwóch lat mieszka z ojcem. Ale on niedawno otrzymał pismo, zgodnie z którym matka wnosi o zmianę miejsca pobytu córki - chce, aby ta zamieszkała znów z nią. Dziecko będzie po raz czwarty badane przez psychologów.
Teraz przychodzi mi na myśl tylko jedno pytanie: Gdzie w tym wszystkim jest dobro dzieci?
Matki zawsze zasłaniają się właśnie "dobrem dziecka". Była żona innego mojego klienta doprowadziła syna do takiego stanu, że jak widział ojca, to się moczył. Raz, po wizycie syna u ojca, gdzie dziecko skakało na trampolinie, poszła z nim do szpitala. Powiedziała, że syn ma zawroty głowy, źle się czuje, więc zostawili go na badania. Tydzień leżał, lekarze nic nie stwierdzili. Ta para miała dwójkę dzieci, chłopca i dziewczynkę. Córka była za mała, żeby nią manipulować, chłopiec był starszy i bardzo emocjonalny. Matka dokładnie wiedziała, jak na niego wpływać.
Zaczęła też utrudniać kontakt dzieci z ojcem. Przed sądem zrobiła z niego przemocowca, mimo że nie było ku temu żadnych podstaw. Gdy wyprowadziła się 200 km dalej, do innej miejscowości, oczywiście wbrew porozumieniu rodzicielskiemu, uznał, że ma dość. Przez rok próbował przyblokować sądownie przeprowadzkę, ale bezskutecznie. Dostał propozycję pracy w Azji i postanowił wyjechać. Wygłosił przed sądem oświadczenie, że się poddaje, że lepiej dla jego dzieci będzie, jeśli zniknie z ich życia, w przeciwnym wypadku one nigdy nie zaznają spokoju, bo dopóki on będzie o nie walczył, matka nie przestanie nimi manipulować, żeby zrobić mu na złość. Napisał, że szukał sprawiedliwości w sądzie, ale jej nie znalazł. Mimo że miał zasądzone kontakty z dziećmi, nie był w stanie ich egzekwować. Że może jak emocje trochę opadną, to sytuacja się zmieni. Gdy to czytał, cały czas płakał. A ja razem z nim.
I proszę sobie wyobrazić, że na trzy dni przed wyjazdem dostał wiadomość od dzieci, że chcą się z nim widzieć.
Jak to?
Zapewne to matka zachęciła je do kontaktu. Pokazała w ten sposób sądowi, że ojciec jest zły, bo porzucił dzieci i wybrał karierę, mimo że one, dzięki pracy z psychologami, w końcu wyraziły chęć zobaczenia się z tatą.
Co powinno się zmienić, żeby sytuacja ojców w Polsce uległa poprawie?
Kiedyś po długich negocjacjach, kiedy dosłownie szarpaliśmy się o każdą godzinę kontaktu ojca z dzieckiem, wróciłam zmęczona do domu i spytałam mojego siedmioletniego syna, jak chciałby spędzać czas ze mną i z mężem, gdybyśmy nie mieszkali razem. Podałam kilka rozwiązań i syn odparł, że chciałby tydzień mieszkać ze mną, tydzień z tatą. Więc może takim standardem powinna być właśnie opieka naprzemienna, tak jak w krajach zachodnich. Choć zaznaczam, że każde dziecko jest inne, podobnie jak różne są sytuacje rodzinne.
Żeby opieka naprzemienna właściwie funkcjonowała, muszą być spełnione pewne warunki - bliskość zamieszkania rodziców, brak konfliktu między nimi, przede wszystkim tego generowanego na potrzeby postępowania sądowego. Matki często wiedzą, że dostaną to, czego chcą, bo są bezkarne, więc jakiekolwiek negocjacje nie wchodzą w grę, bo one nie mają żadnego interesu w tym, żeby się dogadać. To ojciec musi się o wszystko prosić. Mam klienta, któremu była partnerka odmówiła opieki naprzemiennej. Dlaczego? Bo ta znosi obowiązek alimentacyjny. I koniec, nie ma dyskusji.
Adwokat mężczyzn: Sądy w Polsce wciąż faworyzują matki, nie kierują się dobrem dzieci (fot: Shutterstock.com) Adwokat mężczyzn: Sądy w Polsce wciąż faworyzują matki, nie kierują się dobrem dzieci (fot: Shutterstock.com) Adwokat mężczyzn: Sądy w Polsce wciąż faworyzują matki, nie kierują się dobrem dzieci (fot: Shutterstock.com)
Sądy powinny więc stawiać sprawę tak: skoro matka nie chce się porozumieć i tylko jej punkt widzenia jest ważny, to może nie ona powinna sprawować pełną opiekę nad dzieckiem, ale ojciec? Pod warunkiem że zadeklaruje, że nie będzie utrudniał kontaktów z matką. Jestem przekonana, że te kobiety od razu zaczęłyby inaczej podchodzić do sprawy. Z mojego doświadczenia wynika, że wystarczy, jak sąd zagrozi matce, że za każdy niezrealizowany kontakt dziecka z ojcem będzie płacić 500 złotych. Wtedy jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki do tej pory niechętne, aby widzieć się z ojcem dzieci, nagle już tego chcą.
Joanna Daczyńska. Adwokat dla mężczyzn (fot: materiały archiwalne) Joanna Daczyńska. Adwokat dla mężczyzn (fot: materiały archiwalne) Joanna Daczyńska. Adwokat dla mężczyzn (fot: materiały archiwalne)
Joanna Daczyńska. Adwokat. Jest członkiem Pomorskiej Izby Adwokackiej w Gdańsku. Studia prawnicze ukończyła na Uniwersytecie Gdańskim, a następnie odbyła aplikację adwokacką przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Gdańsku. Posiada uprawnienia do prowadzenia mediacji zgodne ze standardami Społecznej Rady do spraw Alternatywnych metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości oraz wpisana jest na listę mediatorów przy Naczelnej Radzie Adwokackiej w Warszawie. Uczestniczka wielu szkoleń z zakresu prawa rodzinnego.
Ewa Jankowska. Dziennikarka i redaktorka, absolwentka Polskiej Szkoły Reportażu. Zaczynała w Wirtualnej Polsce w dziale Kultura, publikowała wywiady w serwisie Ksiazki.wp.pl. Pracowała również serwisie Nasze Miasto i Metrowarszawa.pl, gdzie z czasem awansowała na redaktor naczelną.
Polub Weekend Gazeta.pl na Facebooku
