Granica polsko-węgierska

Marcin Dobrowolski
opublikowano: 2016-01-07 12:05

Granica polsko-węgierska istniała od czasu krystalizacji państwa polskiego podczas rządów Bolesława Chrobrego, aż do wchłonięcia Królestwa Węgier przez monarchię Habsburgów. Ponownie wspólna granica możliwa była w 1939 r., kiedy Budapeszt zaanektował Ruś Zakarpacką, wschodni region dzielonej Czechosłowacji.

Druga Republika Czechosłowacka, albo Czecho-Słowacja, powstała po zawarciu Układu Monachijskiego, który znacząco osłabił pozycję międzynarodową Pragi, ale również zdeprecjonował znaczenie państwa w oczach jego własnych obywateli. Do głosu zaczęły dochodzić grupy identyfikujące się jako mniejszości narodowe, których nie udało się zintegrować w ciągu dwudziestu lat funkcjonowaniu kraju.

Powitanie oddziału węgierskiego przy posterunku polskim, w 1939 r.
Powitanie oddziału węgierskiego przy posterunku polskim, w 1939 r.
Narodowe Archiwum Cyfrowe

Już 8 października 1938 r. niepodległościowe stronnictwa Rusi Zakarpackiej ogłosiły jednostronną autonomię. Węgrzy w wyniku porozumienia zawartego 2 listopada zajęli pas terytorium Rusi wzdłuż swojej granicy, razem z jej stołecznym miastem. Ziemie te były w większości zamieszkałe przez etnicznych Węgrów. W obawie przed dalszą aneksją Zgromadzenie Narodowe w Pradze 22 listopada uchwaliło nową konstytucję, przyznającą Rusi Zakarpackiej autonomię. Nazwa autonomicznego kraju od 30 grudnia 1938 brzmiała Ukraina Karpacka w ramach Republiki Czesko-Słowackiej. 

Bieg historii nabrał tempa na początku 1939 r. 14 marca niepodległość ogłosiła Słowacja, a dzień później Karpato-Ukraina. Co ciekawe, na czele obu organizmów stanęli duchowni - ks. Tiso i ks. Wołoszyn. Jednocześnie rozpoczęła się interwencja węgierska, która do 18 marca zlikwidowała nowopowstałe państwo.

Już 16 marca na Przełęczy Tucholskiej (znajdującej się obecnie na terenie Ukrainy) odbyły się uroczystości spotkania wojsk polskich i węgierskich oraz obsadzenia wspólnej granicy. Stronę polską reprezentował gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz, a węgierską gen. Novak.

Ustawą z 23 czerwca 1939 parlament węgierski przyłączył Ruś Zakarpacką do Węgier. 7 lipca 1939 na Rusi Zakarpackiej wprowadzono węgierską administrację cywilną.

Niedzica, w której doszło niedawno do nieoficjalnego spotkania polityków z Warszawy i Budapesztu faktycznie leży na historycznie węgierskim terenie Spisza. Lokowana była przez Rudgera z Tyrolu za pozwoleniem króla Węgier Andrzeja II. To na Zamku w Niedzicy Zygmunt Luksemburski pożyczył od Władysława Jagiełły 7,5 tony srebra, za co oddał w zastaw 16 miast spiskich (zajętych bezprawnie przez Habsburgów w XVII wieku). Po upadku monarchii Habsburgów w wyniku I wojny światowej i prowadzonych w Paryżu negocjacji polskiej delegacji udało się przekonać aliantów do etnicznie polskiego pochodzenia miejscowej ludności, w wyniku czego Niedzica wraz z tzw. Zamagurzem przypadła II Rzeczypopolitej.

W czasie II wojny światowej położony na Rusi wspólny odcinek granicy przekroczyło tysiące Polaków uciekających z okupowanego kraju. Na Węgrzech czekało ich życzliwe przyjęcie i pomoc potrzebna w dalszej podróży na Zachód, do odradzającego się Wojska Polskiego.