Sergiusz Piasecki – „Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy”

Weteran wojny z bolszewikami, szuler, fałszerz, oficer wywiadu, przemytnik, kokainista, egzekutor AK, pisarz a nade wszystko szczery antykomunista. Bond to przy nim pensjonarka.

Sergiusz Piasecki/ Źródło: Wikimedia Commons

Sergiusz Piasecki/ Źródło: Wikimedia Commons

Sergiusz Piasecki urodził się 1 kwietnia 1901 roku w Lachowiczach koło Baranowicz (sam podawał rok 1899). Był dzieckiem zruszczonego, prawosławnego polskiego szlachcica Michała Piaseckiego i białoruskiej wieśniaczki, Klaudii Kułakowicz. Ojciec nie interesował się nim, matka została zmuszona do opuszczenia miasteczka w którym mieszkali (próbowała go „porwać”, ale bezskutecznie). Filomena Gruszecka, kochanka ojca, znęcała się nad nim.

Młody Sergiusz Piasecki był sprawny fizycznie, świetnie pływał, grał na gitarze i mandolinie oraz podrywał dziewczyny. Gardzono nim w szkole jako „Lachem”, co prowokowało bójki. Z powodu jednej z nich trafił do więzienia, z którego uciekł do Moskwy, gdzie zastała go w 1917 roku rewolucja bolszewicka. Wtedy znienawidził komunizm. Antykomunizmu, jak później Rafała Gan-Ganowicza, nauczyli go sami komuniści.

W wieku osiemnastu lat przyłączył się do białoruskiej niepodległościowej organizacji walczącej z bolszewikami; po jej rozbiciu wstąpił do polskiej 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej, z którą zajął Mińsk. Uczył się w Szkole Podchorążych w Warszawie, walczył w Bitwie Warszawskiej 1920 roku, a rok później w ochotniczych formacjach białoruskich. Zdemobilizowano go 12 maja 1921 roku.

Po wojnie imał się różnych zajęć, o czym pisze w powieści „Żywot człowieka rozbrojonego”. W sierpniu 1922 roku został agentem II Oddziału Sztabu Generalnego (polskiego wywiadu). Znajomość języków: rosyjskiego i białoruskiego, a także kresowej topografii i tamtejszych zwyczajów, pomagała mu w pracy. Pensja szpiega była jednak niewystarczająca, dlatego pracował jednocześnie jako przemytnik (podobnie jak napoleoński as wywiadu, Karol Schulmeister). Awansował do stopnia podporucznika za uratowanie kolegi z pułapki zastawionej przez OGPU – sowiecką policję polityczną, włączoną potem do NKWD.

Podczas pracy uzależnił się od kokainy. Była to jedna z przyczyn jego zwolnienia. Próbował zaciągnąć się do Legii Cudzoziemskiej, lecz bezskutecznie. Z powodu napadów rabunkowych został skazany na śmierć, jednak wyrok ten zmieniono później na 15 lat więzienia z powodu zasług podczas pracy w wywiadzie.

Przenoszono go z więzienia do więzienia; w końcu trafił na Święty Krzyż – do najgorszej tego typu placówki w II Rzeczpospolitej. Dwa lata z jedenastu, które odsiedział, spędził w izolatce. W zamknięciu czytał Biblię, „Wiadomości Literackie” – dzięki temu nauczył się literackiego polskiego. Podczas odbywania kary zachorował na gruźlicę. W zamknięciu zaczął pisać powieści o swoich doświadczeniach, dowiedziawszy się o konkursie literackim. Dwie pierwsze skonfiskowała straż więzienna. Dopiero trzecia – „Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy” – ujrzała światło dzienne, zdobywając sławę w Polsce i zagranicą. Polscy pisarze, m. in. Melchior Wańkowicz, wstawili się o jego uwolnienie, do którego doszło 2 sierpnia 1937 roku, na mocy ułaskawienia prezydenta Ignacego Mościckiego. Po wyjściu z więzienia leczył się w Zakopanem, gdzie poznał Witkacego. Do wojny mieszkał na Kresach u rodziny.

We wrześniu 1939 roku został zastępcą dowódcy kompanii Korpusu Ochrony Pogranicza. Przetrwał, zakonspirowany, wszystkie okupacje. Wileński oddział Związku Walki Zbrojnej zaproponował mu zostanie dowódca komórki egzekucyjnej. Zgodził się, ale odmówił złożenia przysięgi. W 1942 roku przeszedł na katolicyzm, po czym ożenił się z Jadwigą Waszkiewicz, córką lekarza znanego w Wilnie. Dwa lata później urodził im się syn, Władysław. Oprócz działalności dywersyjnej pisał artykuły do prasy podziemnej, zbierał notatki do kolejnych powieści.

Podczas wojny dwa razy uratował życie Józefowi Mackiewiczowi – wybitnemu pisarzowi, publicyście i antykomuniście. Po raz pierwszy, wykradając z siedziby Gestapo tajne dokumenty kierownika Biura Informacji i Propagandy Wileńskiej AK Zygmunta Andruszkiewicza, wśród których były materiały dotyczące zbrodni katyńskiej, sporządzone przez Mackiewicza, za co dostał Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami. Drugi raz przez odmówienie wykonania na nim wyroku za rzekomą kolaborację z Niemcami. Sprawa ta była prawdopodobnie intrygą agentury sowieckiej w strukturach AK. Potem Mackiewicza uniewinniono.

Piasecki przetrwał wejście wojsk sowieckich na Kresy Wschodnie, ukrywał się w Polsce. Z powodu napisanej w 1946 roku broszurki „Sto pytań pod adresem obecnej Warszawy” zaczął ścigać go Urząd Bezpieczeństwa. Udało mu się uciec do Niemiec w konwoju UNRRA, a z Niemiec do Włoch, gdzie dzięki Melchiorowi Wańkowiczowi został przyjęty do II Korpusu. Wraz z wojskiem dostał się do Anglii.

Mieszkał w Londynie, utrzymując się ze skromnych honorariów. Nie zaprzestał twórczości literackiej i publicystycznej, w której krytykował ustrój komunistyczny, a także oportunistyczną politykę Zachodu wobec ZSRS. Utrzymywał kontakt z żoną, która wraz z synem została w Polsce. Na emigracji odtworzył więzienne powieści, których nie wydał. W 1951 roku jego książki objęto w Polsce cenzurą. Kontrowersje wśród emigracji wzbudził artykułem „Były poputczik Miłosz”, w którym krytykował polskiego noblistę za poparcie dla komunistycznej władzy i służenie jej jako dyplomata i attaché kulturalny we Francji i USA w latach stalinizmu („tylko” do 1951 roku). W Londynie wydał „Zapiski oficera Armii Czerwonej”, zjadliwą satyrę na mentalność krasnoarmiejców napisaną w formie pamiętnika, zaczynającą się od jednego z najgenialniejszych zdań w historii polskiej literatury: Noc była czarna jak sumienie faszysty, jak zamiary polskiego pana, jak polityka angielskiego ministra”. Zmarł 12 września 1964 roku na raka.

Był autorem powieści takich jak: „Piąty etap”, „Bogom nocy równi”, „Człowiek przemieniony w wilka”, „Dla honoru Organizacji”.

Artykuł oparty został o informacje z książki Ryszarda Demela „Sergiusz Piasecki (1901-1964). Zycie i twórczość”, Wydawnictwo LTW, Warszawa 2001 oraz z Wikipedii.

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Student politologii na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego. Interesuje się historią, polityką, filozofią a także literaturą.