Weterani Powstania Styczniowego [GALERIA]

Marcin DobrowolskiMarcin Dobrowolski
opublikowano: 2018-01-21 13:50
zaktualizowano: 2017-01-21 13:33

Józef Piłsudski urodził się na Litwie 5 grudnia 1867 roku, kiedy pamięć po Powstaniu Styczniowym była świeża. Wiele szlacheckich majątków pozbawionych było mężczyzn, ponieważ ci zginęli w boju, cierpieli katorgę lub zbiegli za granicę przed prześladowaniami. Gdy mały Ziuk stał się starym Naczelnikiem czuł odpowiedzialność za rzeszę weteranów Powstania, którzy pozbawieni byli opieki.

Na początku 1919 roku żyło wciąż kilka tysięcy weteranów Powstania Styczniowego. W zniszczonej wojną światową Rzeczypospolitej oni cierpieli wyjątkowo, ponieważ w ramach represji popowstaniowych wielu z nich było inwalidami, a niemal wszyscy pozbawieni byli majątku umożliwiającego godziwe życie. Józef Piłsudski wychowany w czci wobec nich, czuł się szczególnie odpowiedzialny za otoczenie opieką tych, którzy w ciężkiej sytuacji chwycili za broń ryzykując wszystko co posiadali.

Ta troska popchnęła go do wydania 21 stycznia 1919 r. specjalnego dekretu, zgodnie z którym weteranom przysługiwać zaczęły wyjątkowe prawa. Przede wszystkim uzyskali oni prawa żołnierzy Wojska Polskiego, co wiązało się z otrzymywaniem stałej pensji, mundurów (od tej pory armia RP musiała dbać o ich garderobę), ale przede wszystkim dla większości społeczeństwa stali się oni widocznym na ulicach znakiem bohaterskiego pokolenia, niezłomnego w latach zaborów. 

Do końca 1919 r. prawa kombatanckie przyznano 3644 osobom.

Ustawą z 18 grudnia 1919 r. weteranom powstania styczniowego (a także powstania listopadowego i Wiosny Ludów) nadano honorowy stopień podporucznika, a tym, którzy legitymowali się wyższym stopniem oficerskim przyznanym podczas powstania, potwierdzono odpowiedni wyższy stopień.

Utworzono specjalne domy opieki, w których weterani mogli liczyć na pomoc, opiekę i zakwaterowanie w ostatnich latach życia. Przed 70. rocznicą wybuchu powstania wszystkim żyjącym jeszcze wówczas 365 weteranom przyznany został ustanowiony w 1930 r. Krzyż Niepodległości; 22 stycznia 1933 r. podczas uroczystych obchodów 70. rocznicy żyło ich jeszcze 258, a w 1938 r. już tylko 52. Najdłużej żyjącym weteranem był Feliks Bartczuk, który zmarł w 1946 r., w wieku 99 lat.

W GALERII przedstawiamy zdjęcia weteranów Powstania Styczniowego z zasobów Narodowego Archiwum Cyfrowego.