Najpierw trochę liczb. Jezioro Aralskie, określane także Morzem Aralskim, ze względu na swoją wielkość, jeszcze 50 lat temu (w 1960 roku) zajmowało obszar prawie 68,5 tysiąca km2, a jego objętość była równa 1093 km3. Według pomiarów z 2009 roku, obecnie zajmuje obszar 13,5 tysiąca km2 i ma 105 km3.
Co się stało, że dziś Jezioro kojarzone jest z największą katastrofą ekologiczną na świecie? Radziecki program zaplanowany już w 1918 roku, a zapoczątkowany w latach 30-tych XX wieku, zakładał wykorzystanie dwóch dopływów Jeziora – Amu-darii na południu, oraz Syr-darii na północy, do irygacji pól bawełnianych i ryżowych. Suche połacie Kazachskiej SRR, Uzbeckiej SRR i Turkmeńskiej SRR, wzdłuż obu rzek, zostały nawodnione, a na polach uprawiana była na wielką skalę bawełna, która stała się „białym złotem”, podstawą ekonomii tych republik. Uzbecka SRR stała się największym eksporterem bawełny na świecie, a Morze… wyschło.
Budowa kanałów przecinających pustynne obszary Kara-kum rozpoczęła się na ogromną skalę na początku 1930 roku i przez pierwsze dziesięciolecia prowadzona była wbrew wszelkim zasadom sztuki hydrologicznej. W konsekwencji aż od 30 do 70% wody, odbieranej rzekom Syr-daria i Amu-daria bezpowrotnie parowało lub wsiąkało w glebę, nie docierając ani do jeziora, ani do upraw bawełny i ryżu.
fot. Wikimedia Commons
